Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

 
Changning miqdori quyidagi formula yordamida mg/m
3
ko‘rsatishida aniqlanadi: 
X = Q
0
– Q
x
x 1000
V
0 
X —namuna olingan joydagi changning miqdori mg/m
3 
Q
0
—aspiratsiya qilingandan keyingi filtrning vazni 
Q
x
— filtrning aspiratsiya qilinguncha bo‘lgan vazni 
V
0
—oddiy sharoitga keltirilgan aspiratsiyalangan havo 
Korxona sharoitida chang ta’sirida kuzatiladigan pnevmokoniotik o‘zgarishlar asosan chang 
tarkibidagi ozod kremniy (II)-oksidi hisobiga bo‘lganligi tufayli, uning ruxsat etilgan miqdori 
(PDK) — chang tarkibidagi ozod kremniy (II)-oksidining miqdoriga bog‘liq. 
Tarkibida ozod kremniy (II)-oksidini tutishiga qarab aerozollarning korxona sharoitida (ish 
joylarida) ruxsat etilgan miqdori (PDK) GOST 12.01.005—76 da ko‘rsatilgan:
—
kristall tarkibida ozod kremniy (II)-oksidining miqdori 70% dan ortiq bo‘lganda — 1 
mg/m
3
; 
—
10% dan 70% gacha ozod kremniy oksidini tutuvchi changlar uchun - 2 mg/m
3
—
chang tarkibidagi ozod kremniy (II)-oksidining miqdori 2 dan 10% gacha bo‘lganda (mis 
sulfidli rudalar, uglerod va ko‘mir changi, loy va h. k.)—4 mg/m
3
; 
—
kondensatsiya aerozoli ko‘rinishidagi amorf kremniy (II)-oksidi —1 mg/m
3
; 
—
tarkibida 2% dan kam ozod kremniy (P)-oksidi tutgan chang aralashmasi; — 6 mg/m
3
; 
Silikat tutuvchi chang: asbest — 2 mg/m
3
, asbestotsement, sement, apatit, loy — 6 mg/m
3
, 
talk, slyuda — 4 mg/m
3
; chugun — 6 mg/ m
3
. 
Korxonalarning ish zonalarida o‘simliklardan hamda zaharsiz mineral birikmalardan hosil 
bo‘ladigan, tarkibida ozod kremniy (II)-oksidi tutmagan aerozollar PDK 10 mg/m
3
; dan oshmasligi 
kerak. 
Korxonalar havosining changlanganligini aniqlash xaritasi 
1.
Korxona nomi. 
2.
Sex, uchastka, bo‘lim. 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
118 
3.
Namuna olinadigan joy. 
4.
Ishlab chiqarish jarayoni. 
5.
Smena, ish kunining soati. 
6.
Filtr soni. 
7.
Namuna olishning boshlangan vaqti, soat, daqiqa. 
8.
Namuna olishning tugatilgan vaqti — soat, daqiqa. 
9.
Havoni filtrdan o‘tkazish (aspiratsiya) tezligi — soat, daqiqa. 
10.Aspiratsiyalangan havoning hajmi — litr hisobida. 
11.Aspiratsiya qilingandan oldingi filtrning vazni — mg. 
12.Aspiratsiya qilingandan keyingi filtrning vazni — mg. 
13.
Namuna olish vaqtida havo harorati —°S. 
14.
Atmosfera bosimi — mm/simob ustunida. 
15. Chang haqidagi qo‘shimcha ma’lumotlar. Korxona laboratoriyasining ma’lumotlariga ko‘ra 
chang tarkibidagi ozod kremniy (II)-oksidining miqdori — % larda. 
16. Ruxsat 
etsa 
bo‘ladigan 
miqdori 
(PDK) 
—mg/m
3
. 
So‘ngra ishlab chiqarishning sanitar ahvoli haqida xulosa chiqariladi. Shu bilan birga ish joylaridagi 
changlanganlikni bartaraf qilish yoki kamaytirishga qaratilgan aniq ko‘rsatmalar beriladi.