Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Organizmning tashqi ko‘rinishiga qarab baholash (samotoskopiya
) 
Bolalarning jismoniy rivojlanishiga baho berishda o‘lchov asboblarini qo‘llash bilan bir 
qatorda tashqi ko‘rinishga ham ahamiyat berish zarur. Qator belgilar (skeletning, mushaklarning 
rivojlanishi, yog‘ qatlami va hakozo) uch darajada baholanadi. 1 raqam bilan past darajani, 2 raqam 
o‘rtacha, 3 raqam esa yuqori darajadagi rivojlanishni bildiradi. 
Tayanch va harakat apparatlarining holati. Suyakning rivojlanishi uning ko‘rinishiga qarab 
3 xil baholanadi. 1-ingichka yoki “tor” suyak, bunday bolalarda ko‘krak qafasi va elkasi tor, 
barmoqlari va tovoni kichkina bo‘ladi, 3-keng yoki qo‘pol ko‘rinishli, bunday bolalarning elkasi 
keng, barmoqlari va tovoni katta; 2-1 va 3-ning o‘rtacha ko‘rinishi darajasida. 
Umurtqa pog‘onasi tayanch vazifasini bajaradi. Umurtqa pog‘onasi oldindan, yondan 
hamda umurtqa pog‘onasi bo‘ylab vertikal yo‘nalishda barmoq yordamida o‘tkazilgan chiziq 
holatiga qarab, kuraklarning simmetrik joylashishi, elkaning turishi va qo‘lning tushirilgan 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
97 
holatidagi quymich gumbazigacha bo‘lgan oraliqda hosil bo‘ladigan uchburchak ko‘rinishiga qarab 
baholanadi. Bolalikning boshlang‘ich davridan boshlab, uning umurtqa pog‘onasida to‘rtta 
fiziologik egilma paydo bo‘ladi. 
Shundan birinchisi bola 6-7 haftalik davrida, boshini ko‘tara boshlaganida umurtqa 
pog‘onasining bo‘yin qismi oldinga qarab egilishi tufayli, ikkinchi va uchinchi bola 6 oylik 
bo‘lganda o‘tira boshlashi bilan ko‘krak va dumg‘aza qismlarida orqaga qarab egilishi hisobiga 
hosil bo‘ladi. 
To‘rtinchi egilma bola yura boshlaganda umurtqa pog‘onasi bel qismining oldinga qarab 
egilishi tufayli yuzaga keladi. Lekin bola bu davrda ta’sirotlarga beriluvchan bo‘ladi. Bu eiglmalar 
balog‘atga etish davriga kelib to‘la shakllanadi. Shu yoshgacha og‘ir yuk ko‘tarilsa, egilish 
kuchayadi va umurtqa rivojiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bolaning partada yoki stolda noto‘g‘ri 
o‘tirish natijasida umurtqa pog‘onasi yon tomonga egilib qoladi. Bunday holat 
skolioz
deb ataladi. 
Skoliozlar chap yoki o‘ng, ba’zida esa murakkablashgan chap va o‘ng hamda o‘ng va chap 
bo‘lishi mumkin. 
Bundan tashqari, bola umurtqa pog‘onasining qayishqoqlik davrida tepalikdan qattiq joyga 
tik yiqilsa-