Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Havoning almashinish karraligi deb , shu xona havosining 1 soat mobaynida necha 
marta to‘liq almashinishiga aytiladi. 
Kerak bo‘lgan havo almashinish karraligini bilgandan so‘ng, xonaga kirayotgan havoning 
miqdoriga qarab shamollatish yetarli ekanligi yoki yo‘qligini baholashimiz mumkin. Xonaga 
havoning kirishi shamollatish teshigining katta-kichikligiga va havoning harakat tezligiga bog‘liq. 
U-kirayotgan havo = a x T 
bu yerda 
Ukx-1 soat mobaynida kiradigan havo hajmi 
a-havoning harakat tezligi 
T-vaqt ( 1 soat = 3600 sek .) 
Xonaga kirayotgan havo hajmini (U kirayotgan hajm) xonaning umumiy hajmiga bo‘lsak, 
havo almashinishining haqiqiy yoki bor bo‘lgan karraligini topamiz. 
Kfakt = U kir. havo 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
131 
U xona hajmi 
Xona havosining kerak bo‘lgan almashtirish karraligini haqiqiy almashinish 
karraligiga solishtirib, shamollashning effektini (sifatini) baholash mumkin. 
Havoning harakat tezligini shamollatish darchasi, derazalarda katotermometr yordamida 
o‘lchanadi. Xona havosini etarlicha bo‘lmagan taqdirda shamollatishni amalga oshirish 
qurilmalariga tuzatish kiritladi: 
1.Shamollatish tuynugining maydoni kattalashtirish, ayniqsa tabiiy shamollatish usuli 
qo‘llangan taqdirda. 
Masalan: bitta oyna darichasi o‘rniga ikkitasi ochiladi yoki oynaning tavaqalari ochiladi 
2. Kirayotgan havoning harakat tezligi oshiriladi-sun’iy shamollatish usuli qo‘llanilganda, 
faqat buning uchun shamollatgich (ventilyator) dan foydalanib, shamollatish quvvati oshiriladi. 
3. Shamollatish vaqtini uzaytirish 
O‘quv materiallarini uzlashtirish darajasini nazorat qilish 
1.Mustaqil ish (vazifa). Xona havosidagi angidrid gazining ximiyaviy miqdor analizini 
Vinokurov usuli bo‘yicha aniqlash. Bunda o‘qituvchi talabalar bilan birga ishtirok etishi kerak. 
Aniqlash usulining prinsipi va aniqlash yo‘lini yozib olish lozim: 
2.Shprits usulida havodagi SO
2
nining miqdorini tekshirish. Xonalardagi havo almashinuvi 
SO
2
miqdoriga qarab baholash 
3.Auditoriya uchun kerak bo‘lgan havo almashinuvi karraligini hisoblash 
4. Havo almashinuvining haqiqiy karraligini hisoblash 
a) 
ochiq 
deraza, 
darcha 
yoki 
framugadan 
kirayotgan 
havoning 
tezligini 
aniqlash(katatermometr yordamida) 
b) shamollatish tuynugining maydonini aniqlash 
v) hisoblashni amalga oshirish 
5. Olingan ma’lumotlar asosida shu xona uchun almashinishi kerak bo‘lgan va haqiqiy 
almashinayotgan havo karraligini taqqoslab, etarlicha bo‘ladigan havo almashinuvi karraligini 
baholash 
6. Auditoriya havosini mo‘‘tadil bo‘lib turishini ta’minlash uchun fikr va tavsiyanomalar 
berish 
7. Krotov apparati yordamida havoni bakteriologiya tekshirish usulini o‘rgatish. 
Havoning bakteriologik tekshirishlarni tekshiriluvchi xona havosidan olingan 
namunalardagi mikroorganizmlarni ovqatli muhitlarga ekish yordamida olib boriladi. Bunda ikki 
usuldan foydalanish mumkin. 
1. Sedementatsion yoki Cho‘ktirish (o‘tkazish) usuli
2. Aspiratsion usuli. 
Sedementatsion 
usul 
bilan 
Petri 
kosachasiga 
tayyorlangan ovqatli muhitni xona havosida bir necha 
muddatga ochiq qoldiriladi va bu usul yordamida havoning 
bakteriyalar 
bilan 
ifloslaganligining 
sifatini 
baholash 
mumkin. 
Mikroorganizmlarning miqdor jihatidan baholash 
uchun aspiratsion usul foydalaniladi va Krotov apparati 
yordamida amalga oshiriladi. 
Bunda masalan: jarroxlik bo‘limlari havosidagi 
bakteriyalarni aniqlash uchun go‘sht-pepton muhitni qo‘llash 
mumkin, Patogen stafilakokk va streptokokklarni aniqlash uchun esa konli muhitga namunalar olish 
mumkin. 
Davolash muassasalarining turli bщlimlari uchun belgilangan gigiyenik normalar yordamida 
olingan natijalarni taqqoslab, havoning tozligiga baho berish mumkin.