Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Mavzuni asoslash 
Korxonalar havosining changlanganini ifodalash uchun xaritalar, respirator, analitik tarozi, 
allonj, AFA — FPP—15 filtrlari, rezina shlanglar, aspirator (chang tortuvchi), reometr, eksikator, 
Ouens-1 apparati, mikroskop, lupa, mikrometr, changdan namuna olish uchun oyna va unga 
qoplama, psixrometr, barometr, ozod kremniy (II) oksidining miqdori to‘g‘risida ma’lumot, yuqori 
konsentratsiyali sulfat kislotasi. 
1. Konimetrik usul.
Bu usul bilan ma’lum hajmda chang zarrachalari sonini aniqlash bilan 
bir qatorda uning kattaligini, shaklini, rangini, o‘tkir qirralari borligini aniqlash mumkin. Demak, bu 
usul chang zarra-chalariga sifat jihatdan baho berishga imkon beradi. Aksariyat chang zarrachalari 
mayda bo‘lganligi tufayli, mikroskop, lupa va h. k. lardan foydalaniladi. 
Chang zarrachalarining katta-kichikligini aniklashda Ouens-1 asbobi qo‘llanadi. Ouens-1 
asbobining ishlashi quyidagilarga asoslangan: avvalo tarkibida chang zarrachalarini tutgan havo 
asbobning naysimon qismida suv parlari bilan to‘yintiriladi (1), so‘ng nasos (2) yor-damida tor 
tuynuk orqali (3) katta bo‘lmagan kameraga (4) tortiladi, tortilgan havo tor tuynuk qarshisiga 
o‘rnatilgan shisha plastinkaga (5) uriladi. Kameraga nasos orqali tortilib kirgan havo kengayadi, 
harorati pasayadi, buning natijasida chang atrofidagi par bilan qoplanadi (kondensatsiyalanadi), 
so‘ng tarkibida chang zarrachalarini tutgan mayda suv tomchilari oyna sathiga yo‘lchaga o‘xshash 
shaklda (28- rasm) joylashadi, tez orada suv zarrachalari parlanib, chang shisha plastinkaga 
o‘rnashib qoladi. 
Chang zarrachalarini mikroskopda sanash uchun maxsus kesilgan mikroskopik oynaga o‘rtasi 
ochiq halqa shaklida qirqilgan qog‘oz yopishtiriladi, so‘ng halqa ustiga asbobdan olingan (chang 
yo‘li tushgan) qoplagich-yupqa shisha plastinka (chang yo‘lini ichkariga qilib) yopishtiriladi. 
Chang zarrachalarini 100 marta katta qilib ko‘rsatuvchi zarrabin (mikroskop) da sanash mumkin. 
Chang zarrachalari mikroskop okulyariga o‘rnatilgan mikrometrik to‘r (setka) orqali sanaladi. 
Chang zarrachalarining miqdori quyidagi formulaga ko‘ra aniqlanadi: 
X = N x S 
S
Bu erda: X- 1 ml havo tarkibidagi chang zarrachalarini soni 
N- 1 satxda chang yo‘li bo‘yicha ko‘ndalang yotgan chang zarrachalari soni 
S-butun chang yo‘li orqali tortilgan havoning hajmi 
S- nasos orqali tortilgan havoning hajmi