Ekologik xavfsizlik. Environmental safety

Atmosfera  ifloslanishining  salbiy  oqibatlari.  Geografik  qobiq  elementlari  - 
havo,  suv,  tuproq,  o’simlik,  hayvonlar  va  boshqalar  bir-biriga  uzviy  bog’langanligi 
tufayli insonning xo’jalik faoliyati natijasida ifloslangan atmosfera o’z navbatida 
tabiatning  boshqa  komponentlariga  ham  ta’sir  etadi.  Natijada  suv  va  tuproqning 
tabiiy  holatida,  kishi  organizmida,  hayvon  va  o’simliklar  tanasida  salbiy 
o’zgarishlarni  vujudga  keltirib,  geografik  qobiqda  global  o’zgarishlar  sodir 
bo’lishiga sababchi bo’lmoqda. 
Atmosferaning  ifloslanishi  tufayli  quyoshning  to’g’ri  radiatsiyasi  15%, 
ultrabinafsha  nurlari  30%gacha  kamayadi.  Natijada,  ba’zi  zararli  bakteriyalarning 
ko’payishi  uchun sharoit vujudga keladi, har xil kasalliklar, xususan raxit kasalligi 
ko’payadi. 
Agar havoda oltingugurt oksidi ko’p to’planib qolsa  kishilarda  bronxit,  gastrit, 
o’pka kasalliklaryani vujudga keltiradi. Angliyalik olimlar shaharlarda qishloqlarga 
nisbatan o’pka rakidan o’lganlar soni ko’p bo’lganligini aniqlaganlar. 
Atmosferada  vodorod  sulfid  gazining  ortib  ketishi  natijasida  odamning  boshi 
og’riydi,  qayt  qiladi,  darmonsizlanadi  va  hatto  hid  bilish  qobiliyati  zaiflashadi,  ftor 
birikmalari  ta’sirida  burundan  qon  keladi,  tumov  paydo  bo’ladi,  kishi  yo’taladi. 
Azot  oksidlari  tufayli  o’pka  kasallanadi,  qon  bosimi  pasayadi  va  natijada  bosh 

---

 
30 
aylanadi, hushidan ketadi, qayt qiladi. 
Qo’rg’oshin changi kishi asabiga ta’sir qiladi, bosh miya  yallig’lanishiga sabab 
bo’ladi,  jigar  va  buyrak  faoliyatini  susaytiradi,  bolalarning  jismoniy  taraqqiyotini 
kechiktiradi.  Qishi  organizmiga  radioaktiv  moddalar ham  yomon ta’sir  etib,  buyrak 
usti bezini, jinsiy bezlar faoliyatini, qalqonsimon bez faoliyatining normal ishlashiga 
salbiy ta’sir etadi, qon tarkibini o’zgarishiga sababchi bo’ladi. 
 O’rta  Osiyoda,  jumladan,  O’zbekistonda  atmosferaning  zaharli  ximikatlar  bilan 
ifloslanishi  aholi  salomatligiga,  nasliga  salbiy  ta’sir  etmoqda.  Atmosferaning 
ifloslanishi tufayli har xil kasalliklar (bronxit, astma, rak, o’pka va boshq.) ko’payib, 
tug’ilayotgan bolalarning har xil nuqsonlar bilan tug’ilishi va o’limi ko’paymoqda. 
Bu jihatdan O’zbekiston MDH miqyosida oldingi o’rinlarda turadi.