Egri chiziqli harakat. Aylana bo’ylab tekis harakat. Markazga intilma tezlanish

Egri chiziqli harakat. Aylana bo’ylab tekis harakat. Markazga intilma tezlanish

https://www.instagram.com/tv/CVLKsl6lbHf/?utm_medium=copy_link
https://www.instagram.com/tv/CVLKsl6lbHf/?utm_medium=copy_link

Reja:

• 1 Egri chiziqli tekis harakat
• 2 Chiziqli tezlik va burchak tezlik
• 3 Aylana bo‘ylab tekis harakatda tezlikning yo‘nalishi
• 4 Aylanma tekis harakatda tezlanishning yo‘nalishi

Egri chiziqli tekis harakat

• Soat millari uchining, bir xil tezlikda ketayotgan velosiрed yoki avtomobil g‘ildiragining, ishlayotgan ventilyator parragining harakatini tekis aylanma harakat deyish mumkin. Eslatib o‘tamiz, tekis deganda yo‘nalish bo‘yicha tekis emas, vaqt o‘tishi davomida bir xil tezlikni tushunishimiz kerak.

Agar moddiy nuqta aylana bo‘ylab ixtiyoriy teng vaqtlar orasida teng uzunlikdagi yoylarni bosib o‘tsa, bunday harakat tekis aylanma harakat deyiladi.

Moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab harakati deganda, aylanma harakat qilayotgan jismning biror nuqtasi ko‘zda tutiladi. Masalan, soat milining ma’lum bir nuqtasini, aytaylik, uchini moddiy nuqta deb qarash mumkin. Velosiрed yoki avtomobil g‘ildiragining o‘qidan ma’lum bir uzoqlikdagi nuqtasini ham moddiy nuqta deb olsa bo‘ladi. Bunda g‘ildirakning aylanma harakati yerga nisbatan emas, balki velosiрed yoki avtomobil korpusiga nisbatan qaraladi.

• Moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab harakati deganda, aylanma harakat qilayotgan jismning biror nuqtasi ko‘zda tutiladi. Masalan, soat milining ma’lum bir nuqtasini, aytaylik, uchini moddiy nuqta deb qarash mumkin. Velosiрed yoki avtomobil g‘ildiragining o‘qidan ma’lum bir uzoqlikdagi nuqtasini ham moddiy nuqta deb olsa bo‘ladi. Bunda g‘ildirakning aylanma harakati yerga nisbatan emas, balki velosiрed yoki avtomobil korpusiga nisbatan qaraladi.

Chiziqli tezlik va burchak tezlik

• Aylanma harakatda jismning aylanish o‘qidan A turli uzoqlikdagi nuqtalari ma’lum Δt vaqt davomida turli uzunlikdagi Δ˘s yoylarni bosib o‘tadi. 1 -rasmdan ma’lum Δt vaqt ichida jismning A nuqtasi Δ˘s yoyni, A1 nuqtasi Δ˘s1 ni, A2 nuqtasi esa Δ˘s2 yoyni bosib o‘tishi ko‘rinadi. Bu nuqtalarning vaqt birligida bosib o‘tgan masofalari, ya’ni tezliklari har xildir.
• ( 1)

•  

1 – rasm