Egasi Topiladigan Gaplar Shaxsi Aniq, Shaxsi Noaniq,Shaxsi Umumlashgan Gaplar, Egasi Topilmaydigan Shaxsiz Gaplar

8.  
To'liq va to'liqsiz gap.  
Gaplar zarur bo'laklarning to'la ifodalanishi yoki tushirilishiga qarab, ikkiga
bo'linadi.
1.
To'liq gap.

2.
To'liqsiz gap.

To'liq gaplarda aytilayotgan fikrni ifoda qilish uchun zarur bo'lgan
bo'laklarning barchasi mavjut bo'ladi. To'liqsiz gaplarda esa, aytilayotgan
fikrni ifodalash uchun zarur bo'lgan gap bo'laklarning bir qismi
qatnashmaydi. Lekin bu bo'laak kontekstdan, oldingi gapdan yoki nutq
so'zlanib turgan sharoitdan bilinib turadi. Masalan :
- Oting nima ?
- Ta'lat.
- Kimning o'g'lisan ?
- Nazir akaning. (R.F.)
To'liqsiz gap jonli so'zlashuvda,dialogda ko'p uchraydi. Masalan :
- Gapiring,nega jim bo'lib qoldingiz?- dedi Bo'ston.
- Xayol olib qochdi.
- Qayoqqa?
- Ajoyib shinam boqqa.
Ko'rinadiki, savol-javoblarning tuzilishi o'ziga xos xususyatlarga ega. Xar
bir savol yoki javobda dialog mavzusiga yangilik qo'shuvchi gap bo'laklari
ishlatilayotir.
To'liqsiz gapda quydagi gap bo'laklari tushirilishi mumkin.
1.
Kesim va kesimga oid oid so'zlar tushiriladi.
A) - Kim so'zladi?
- Liza.
B) Dodxox :- So'z qaytarishga sizga kim xuquq berdi?

Muqimiy:- Insof, vijdon, idrok va andisha. (S. Abd)

2.
Ega tushiriladi.
- Zulfiya nima qildi?
- O'qidi.
3.
Ega va kesim tushiriladi.
- Sidiqjon nima to'g'risida so'zladi?
- Maktab tajriba yer uchastkasi xaqida.
4.
Ikkinchi darajali bo'laklar tushiriladi.
- Ertaga ekuskursiyaga kimlar qatnashadi?
-Xammamiz qatnaashamiz.


Foydalangan adabiyotlar

1.M.Usmonova, E. Azlarov O'zbek tili (Universitet va pedagogika institutlari

uchun) qayta ishlangan 2- nashr T. “O'zbekiston”. 1991y.
2.
A. Nurmonov va boshqalar. O'zbek tilining nazariy sintaksisi. T. “Fan” 1992
y.
3.
I.Rasulov. Bir sostavli gaplar tasnifi. Til va adabiyot jurnal. 1991 y. № 4.
4.
F. Ubayeva, R. Saydullayev To'liqsiz gaplar to'g'risida ba'zi bir muloxazalar.
“O'zbek tili va adabiyoti” jurnali № 5. 1997 y.