Ega va uning ifodalanishi

Ega va uning ifodalanishi

GAPNING BOSH BO`LAKLARI
Ega
Kesim
Eganing ot bilan ifodalanishi
Bosh kelishikdagi
atoqli ot
Bosh kelishikdagi
turdosh ot
Eganing olmosh bilan ifodalanishi
Ular kulimsirab askiyaga quloq solishdi
Kimdir unga darrov bir kosa ovqat keltirdi
Eganing otlashgan sifat bilan ifodalanishi
Yaxshi yaxshining qadriga yetar
Botir topsa, barcha yer,
Baxil topsa bosib yer
Eganing otlashgan ravish bilan ifodalanishi
Ko’p so’zning ozi yaxshi,
Oz so’zning o’zi yaxshi
O’qishning
erta-kechi bo’lmas
Kelishik olmoshlari bilan
O’zlik, ko’rsatish, bo’lishsiz
olmoshlari bilan
Eganing bosh kelishikdagi olmoshlar bilan ifodalanishi
Gumon olmoshlari bilan
Belgilash olmoshlari bilan
Egalik olmoshlari
bilan
Eganing otlashgan sonlar bilan ifodalanishi
Uchovlari jazirama dalada aylandilar.
Ikkalasi ham yosh, ikkalasi ham mard kishilar edi.
Eganing otlashgan ...... bilan ifodalanishi
Ko’makchi
Taqlidiy so’zlar
Bog’lovchi
His-hayajon
undovlari
Eganing frazeologik
birikmalar bilan
ifodalanishi.
Gapning po’st
kallasi ham
shunda.
Havas bo’lsa,
anqoning tuhumi
ham topiladi.
5. Sifatdosh bilan
6.Harakat nomi bilan
Ega quyidagi so’z turkumlari bilan ifodalanadi:
1.Ot bilan
2.Olmosh bilan
3.Son bilan
4. Sifat bilan

Egadan anglashilgan predmet - hodisa kommunikatsiya predmeti bo’lib, uning ma’nosi har xil:

1. Kesimdan anglashilgan ish-harakatning bajaruvchisini bildiradi: bajaruvchi shaxs yoki jonli jonsiz mavjudot bo’ladi. Masalan: Muqaddas hech kimga yozdirmay davradan chiqib ketdi. Nigora darsga bormadi. SHuvillagancha «Neksiya» ketyapti.

2. Kesimdan anglashilgan holat tegishli shaxs, jonli mavjudot, jonsiz narsalarni bildiradi. Masalan: SHerzod xursand. Kuchukchaning qulog’i qirqilgan. O’rtada kitoblar sochilib yotibdi.

3. Kesimdan anglashilgan jinsning turini bildiradi. Masalan: Delьfin – baliq. Kaptar - parranda.

4. Kesimdan anglashilgan belgining egasini bildiradi: Abdullatif - padarkush. Bozorboy - saxiy. Suv tiniq. Havo sovuq.

5. Mavjudlik sub’ktini bildiradi: Mexmonlar bor.

6. Miqdor sub’ektini bildiradi: Bolalar to’rtta.

7. Qiyoslanuvchi sub’ektni bildiradi: Ukasi akasidan esliroq.

8. Ob’ekt ma’nosini bildiradi: Uy quruvchilar tomonidan ko’rildi.

Ega vaziyatidagi sintaktik shakl umumlashgan namuna sifatida bir muncha morfologik shakllarda namoyon bo’la oladi:

1. Bosh kelishikdagi ot bilan: Sayfi Soqievich dumboq qo’lini siladi.

2. Bosh kelishikdagi ot o’rnida almashib kelgan olmosh bilan: U hayoliga kelgan bema’ni fikrdan o’zi kuldi.

3. Harakat nomi bilan: Erta turish foydali.

4. So’z birikmasi shakli bilan: Xotinsiz o’tish-hato, bolasiz o’tish-jafo.

5. Otlashgan sifat bilan: Yaxshilar ko’paysin.

6. Otlashgan son bilan: 234-mening orqamdan yursin.Uchinchisi qochdi.

7. Otlashgan sifatdosh bilan: Qimirlagan qir oshar.

8. Otlashgan taqlid so’z bilan: Tomdan oshib tushayotgan tiniq suvlarning shildir-shildiri dillarga orom beradi.

9. Otlashgan undov bilan: Atrofni qo’shinlarning urasi tutib ketdi.

Eganing qo’llanishida quyidagi o’ziga xos holatlar mavjud:

Ma’nosi	Ifodalanishi	Misollar
Gapdagi fikrni, hukmni o’ziga qaratuvchi bo’lak, kesim bilan ifoda-langan belgi-ning egasi.	Ot bilan	Gulnor yo’lchining so’zlarini diqqat bilan tingladi. (O)
	olmosh bilan	Men o’qituvchiman
	son bilan	Besh-o’nning yarmi
	harakat nomi bilan	Ishlamoq ishtaha ochar
	Sifatdosh bilan	Tirishgan tog’dan oshar.
	Sifat bilan	Yaxshi topib so’zlar, yomon qopib so’zlar. (Maqol).
	Taqlid so’zlar bilan	Yangi binoda ustalarning taqir- tuquri eshitilmoqda.
	Birikmalar bilan	Ishlamay yegan og’rimay o’lar. (Maqol). O’sha tomon–bizning dam oladigan joyimiz.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT