Educational materials

Moliyalashtirshga ehtiyoj tahlili 
Moliyalashtirishga 
ehtiyoj 
tahlili 
loyihani 
investitsiyalash 
va 
uni 
ekspluatatsiya qilish uchun kerak bo’lgan barcha moliyaviy ehtiyojlarni prognoz 
qilishni o’z ichiga oladi. 
Bu esa zarur resurslar kelib tushishini ta’minlaydigan moliyaviy reja tuzish 
imkonini beradi. Moliyaviy rejani tayyorlashda xorijiy kreditorlar talablarini 
bajarishni engillashtirish uchun xorijiy valyutaga bo’lgan ehtiyoj alohida 
ko’rsatiladi. 
Moliyaviy 
rejada, 
shuningdek, 
moliyalashtirishning 
maxalliy 
manbalari, loyiha uchun mas’ul bo’lgan tashkilotning o’z mablag’lari va fondlari, 
davlat va tijorat tashkilotlaridan olinishi mumkin bo’lgan qarzlar ham e’tiborga 
olinadi. 
Moliyaviy rejada loyihani ekspluatatsiya qilish davri xarajatlari o’z aksini 
topmasa, ekspluatatsiya qilish, joriy xizmat ko’rsatish va ta’mirlash uchun fondlar 
yo’qligi tufayli loyiha uskunalari eskirib, tezda yaroqsiz holga kelib qoladi. 
Moliyaviy reja loyihadan manfaat ko’ruvchilarning u taklif etayotgan 
maxsulotni sotib olish qobiliyatini xisobga olishi zarur. 
Moliyaviy reja joriy baholarda tuzilishi hamda yillar bo’yicha loyihaning 
butun amao qilish davriga quyidagilarni ko’rsatishi kerak: 

mo’ljallanayotgan kapital mablag’lar va ekspluatatsiya xarajatlari (shu 
jumladan, baho va fizik ko’rsatkichlarning ko’zda tutilmagan o’zgarishlari xisobga 
olib kiritilgan tuzatishlar); 

loyiha maxsulotini sotish va boshqa manbalardan keladigan daromad; 

qarzlarni, investitsiyalarni va loyihaning boshqa ehtiyojlarini qoplashning 
boshqa manbaalari.
Loyihani moliyalashtirishda korxonaning o’z mablag’lari qancha ko’p bo’lsa, 
uning investor tomonidan baholanishi shuncha engil bo’ladi.
 Loyihani ekspluatatsiya qiluvchi tashkilotning moliyaviy tahlili 
Loyihani ekspluatatsiya qiluvchi tashkilotni moliyaviy tahlilga uchta 
moliyaviy hisobotni tayyorlash, tahlil etish va prognoz qilish kiradi: 

daromadlar(foyda va zararlar) hisoboti; 

pul mablag’lari tushumlari va chiqimlari hisoboti; 

balans hisoboti. 
Bu hisobotlar loyihaning butun amalda bo’ladigan davri yoki xech 
bo’lmaganda uni ekspluatatsiya qilishning dastlabki bir necha yiliga tuziladi. 
Ko’rsatilgan moliyaviy hisobotlarni prognoz qilish ularning barcha 
komponentlarini chuqur tahlil qilish, buxgalteriya xisobi va moliyaviy 
hisobotlarning umumiy qabul qilingan qoidalarini bilishni talab etadi. Shu tufayli 
bu ishni tajribali buxgalter auditorlarga yoki moliyaviy tahlilchiga topshirish kerak. 

---

Foyda va zararlar hisoboti korxonaning ma’lum davrdagi (chorak, yil) ishlab 
chiqarish faoliyatidan olgan daromadlarini shu davrdagi qilingan va daromad olish 
bilan bog’liq bo’lgan xarajatlari o’rtasidagi nisbatni ko’rsatadi. Bu hisobot joriy 
xo’jalik faoliyati samaradorligi, loyihaning o’z kapitalini oshirish zaxiralarini 
baholash uchun zarur. Bu shaklning yana bir vazifasi turli soliq to’lovlari va 
dividendlar miqdorini aniqlashdan iborat.