Ecologiya MurodovSh lot doc

3.12 Ekologik jarayonlar va ekologik omillar.

  Ekologik 

omillarning  uzoq  va  yo’naltirilgan  harakatlar  yig’indisi 

organizmlarni  ekotizim  va  butun  biosferada  uning  jamoasini 

o’zgarishiga  olib  keladi.  Bu  o’zgarishlarni  ekologik  jarayonlar 

sifatida  aniqlash  mumkin.  Yashab  turgan    muhitni  yoki  insonni 

o’rab  turgan  muhitni  yomonlashtirishni  belgilaydigan  barcha 

jarayonlar  uchun  umumiy  bo’lgan  detirioratsiya  (Kommoner, 

1972)  atamasi  taklif  etilgan.  Hozirgi  paytda  «atrof  muhitni 

ifloslanishi»  atamasining  ishlatilishi  qisman  sodir  bo’layotgan 

jarayonlarni ifodalaydi. 

 

Deterioratsiyaga  teskari  (deteriorizatsiya)  jarayoni  xorijiy 

adabiyotlarda  konservatsiya  nomini  olgan.  Biroq  bu  atama 

unchalik  aniqlikka  ega  emas.  Qayta  tiklanish,  saqlash, 

«sog’lomlashtirish»  atamalari  aniqroq  ifoda  etadi.  Shuningdek 

«melioratsiya»  atamasidan  ham  keng  foydalaniladi.  Agar  ilgari 

undan  faqat  yerlarni  yaxshilash  bo’yicha  foydalanilgan  bo’lsa, 

ayni  paytda  atrof  muhitni  yaxshilash  bo’yicha  barcha  tarbirlarda 

foydalanildi. 

 

Yuqorida 

keltirilgan 

atamalar 

bilan 

birgalikda: 

intoksikatsiya  (tirik  organizmlarni  degradatsiyaga  uchratuvchi), 

kontaminatsiya 

(ekotizimlarning 

kimyoviy 

zararsiz 

parchalanmaydigan  moddalar  bilan  ifloslanishi),  peyorizatsiya 

(muhit estetikasining buzilishi), dezertifikatsiya (cho’llanish) kabi 

bir qator atama va tushunchalardan foydalaniladi.