Ecologiya MurodovSh lot doc

Shunday  qilib,  moddalarning  katta  aylanishi  asosida, 

planeta  miqyosida  va  davriy  tavsifga  ega  bo’lgan,  fazo  va 

vaqtda  gaz,  suyuq  va  qattiq  shakldagi  moddalarga  o’tish 

jarayoni yotadi. 

 

 

Boshqacha aytganda, moddalarnng katta aylanishi, bu - Yer 

po’stining  qattiq  va  suyuq  gazlar  o’rtasidagi  massa  almashinishi 

jarayonidir  (atmosfera,  gidrosfera  va  litosfera).  Shuning  uchun 

ba‘zida  maxsus  adabiyotlarda  gaz  shaklidagi  moddalarning 

aylanishi, suvda va litosferada (cho’kindi va boshq.) mustaqil  deb 

qaraladi. 

Bizni  katta  aylanishda  organizmlar  va  minerallashgan  organik 

moddalarning qatnashishi qiziqtirdi.  Organizmlar 

moddalarning 

katta aylanishida (aniqrog’i, geologik davrda) boshlang’ich tugun 

bo’lib  hisoblanadi.  Organizm  qoldiqlari  yoki  ularning  hayot 

faoliyati mahsulotlari  keyingi bosqich aylanishida ham  saqlanadi. 

Shunday  qilib,  ko’milgan  fitomassalar  bo’r  va  toshli  ko’mirlar 

hosil  qiladi,  organogenli  ohaktoshlar  yuqori  harorat  va  bosimli 

metamorfizm  bosqichida  marmarga  aylanadi,  organogenli 

kremniyli jinslar (diatomit, trepel, stongolit, radiolyarit va boshq.) 

kvartsit  va  yashmaga  aylanadi,  kazilma  ko’mirlar  grafitlanadi  va 

boshq.