Ecologiya MurodovSh lot doc

Biosferaning energetik ko’rsatkichlari 

(A.A. Krasnovskiyning kiritgan aniqligi  bo’yicha) 

 

Energiya 

 

Joul/yil 

 

% 

 

Yer yuzasiga tushadigan 

quyosh energiyasi 

 

Fotosintez jarayonida 

to’planadigan energiya 

 

Oziq sifatida 

foydalaniladigan 

energiya 

 

Insoniyatning energetik 

xarajatlari (2000 y.) 

 

3·10

24 

 

 

3·10

21 

 

 

1,5·10

19 

 

 

6·10

20 

 

100 

 

 

0,1 

 

 

0,001 

 

 

0,02 

 

Masalan,  o’t-zararkunanda  –  qurbaqa  –  ilon-yirtqich  qushlar. 

Agar  trofik  zanjir  umumiy  qismga  ega  bo’lsa,  trofik  tarmoq  deb 

ataluvchi qiyin tizim hosil bo’ladi.  

Trofik  tarmoq  qismi  va  tarmog’i  trofik  sath  degan  nom  olgan. 

Birinchi trofik  sath protsudentlar (avtotroflar) – ikkinchi trofik sath – 

birlamchi konsumentlar (o’txur  organizmlar) – uchinchi trofik sath – 

ikkilamchi  konsumentlar  (yirtqichlar,  birinchi  konsument  qo’shiladi) 

va hokazo. 

Alohida  turuvchi  organizmlar  –  retsudentlar,  CO

2

  va  organik 

moddani  mineral  holatigacha  parchalovchilardir.  Parchalangan 

mahsulot  yana  produtsentlarga  qaytib,  yopiq  doimiy  quyosh 

energiyasidan to’yinuvchi trofik tsiklni tashkil etadi. 

Bunda har bir sathda potentsial energiyaning katta qismi (90%) 

issiqlikka aylanib tarqaladi. 

Trofik  zanjir  ikki  asosiy  turga  bo’linadi:  yaylov  va  detritit. 

Yaylov  zanjiri  yashil  o’simlikdan  konsumentlargacha  keladi.  Detrit 

zanjiri  detrifoglar  yemiruvi  o’lik  organik  moddadan  boshlanib 

redutsentlar ishi bilan tugaydi.