Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

И қтисодий тахдидлар таркиби
3.1.1-чизма
Иктисодий гахдадлар
_____________!________
И ч к а тахлвллар
-----------------
{
---------
Мамлакэт ичида вуж>’дга келади
...... .. I____
Т а ш к в тахдаалар
Геополистнк тахдиалар
Таш ки иктисодий гахдидлар
I
Глобал экологик тахлпдлар
Иқтисодий тахдидлар мамлакат иқтисодиёти ривож- 
ланиш и ва ж ам и ят, д а в л ат, х ў ж ал и к ю ритувчи 
субъектлар, фуқароларнинг иқтисодий манфаатларига 
беоосита хавф туғдиради. Бу таҳдидлар ижтимоий так- 
рор ишлаб чиқаришни издан чиқариб, жамият ҳаётида 
танглик ҳолатини келтириб чиқаради.
3.2. Иқтисодий хавфсизликка ички тахдидлар
Мамлакатнинг ички иқтисодий соҳадаги хавфсизлиги 
табиий, техник-технологик, инфратузилмавий, ижтимоий 
ҳамда бошқа макро ва микроиқтисодий ривожланиш 
омиллари, ички иммунитет ва беқарорлик, тангликлар 
таъсиридан ҳимояланиш орқали таъминланади.
Иқтисодий хавфсизликка таҳдид солувчи ички омил- 
ларга қуйидагилар киради:
- илгариги тизимдан бирёқлама, таркиби деформа- 
циялашган иқтисодиётнинг мерос қолганлиги;
- кўпчилик тармоқларнинг қолоқ технологик базага, 
юқори энергия ва ресурс сиғимига эгалиги сабабли мил- 
лий иқтисодиёт рақобатбардошлигининг пастлиги;
- иқтисодиётнинг юқори даражада монополлашуви;
- юқори даражадаги инфляция;
- инфратузилма объектларининг етарли даражада 
ривожланмаганлиги ва мустаҳкам эмаслиги;
51
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- минерал хом ашё базаларининг кам ўрганилганли- 
ги ва хўжалик оборотига тортилиш имкониятларининг 
етарли эмаслига;
- мамлакат илмий-техника салоҳиятининг ёмонла- 
шуви, фан-техника ривожланишининг айрим йўналиш- 
ларида илғор ўринларнинг бой берилиши, бошка фао- 
лият соҳаларида интеллектуал меҳнат обрўсининг ту- 
шиб кетиши;
- ички бозорларда чет зл фирмалари томонидан ма- 
ҳаллий товар ишлаб чикарувчилар маҳсулотларининг, 
шу жумладан, истеъмол товарларининг сиқиб чиқари- 
лиши;
- ҳудудий сепаратиэм тенденцияси ва бошқариш 
қарорлариш! қабул қилишда тармоқ лоббизмининг юқори 
даражадалиги;
- инвестицион фаолликнинг пастлиги;
- капитал харажатлар ўрнига жорий харажатлар- 
ни афзал кўриш;
- социал зиддиятларнинг келиб чиқиш хавфининг 
мавжудлиги. Бундай ижтимоий эиддиятлар меҳнатга ҳақ 
тўлаш механизмининг такомиллашмаганлиги, ишсизлик 
даражасининг юқорилиги, аҳоли ўртасидаги табақала- 
нишнинг кескинлашиб кетиши, аҳоли билим даражаси 
ва сифатининг пасайиши туфайли вужудга келади;
- қонунчиликнинг ривожланмаганлиги, бир қанча 
иқтисодий субъектларнинг ички ва ташқи бозорда мо- 
нопол ҳолатда эканлиги уайриқонуний фаолият кўрса- 
тиши ҳамда ҳуқуқий интизомининг пастлиги;
- иқтисодиёт субъектларининг молиявий ва шарт- 
номавий интиаомининг пастлиги;
- иқтисодиётнинг криминаллашуви ва уни бошқа- 
ришда коррупциянинг кучайиши;
- даромадларни яшириш ва солиқ тўлашдан қочиш 
ҳолатларининг кўпайиши;
- молиявий маблағларни чет элларга ноқонуний тарз- 
да ўтказиш (3.2.1-чиэма).
52
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Таҳдиднинг ички омилларини, ўз навбатида, икки 
гуруҳга ажратиш мумкин: 1) иқтисодий тизимнинг цик- 
лик ривожланиш қонуниятларига боглиқ таҳдид омил- 
лари; 2) циклик ривожланиш қонуниятларига боғлиқ 
бўлмаган омиллар. Биринчи гуруҳ омиллари ҳаракати 
оқибатида маълум вазиятда макроиқтисодиёт даража- 
сида салбий ҳолатлар юзага келиб, давлатнинг иқтисо- 
дий хавфсизлигига таҳдид солиши мумкин.
Иккинчи гуруҳ омиллари ҳаракати эса узоқ муддат- 
ли даврда хўжалик тизими муҳим элементларининг так- 
рор ишлаб чиқарилиши натижасида тўпланган нохуш 
тенденциялар туфайли юзага келади. Бу нохуш тен- 
денциялар қуйидагиларда намоён бўлади:
- мамлакатнинг ишлаб чиқариш, инновацион ва ил- 
мий-техникавий салоҳиятдан фойдаланиш даражаси ва 
самарадорлиги;
- хўжалик юритиш ва бошқаришнинг иқтисодий му- 
носабатлари;
- ижтимоий соҳа;
- атроф муҳит ҳолати;
- мамлакат ҳудудларидаги аҳвол.
Иқтисодий ислоҳотларнинг дастлабки босқичида танг- 
лик ҳолати чуқурлашиб, ишлаб чиқариш кескин қисқа- 
риб кетди. Бундай ҳолатнинг ўзиёқ иқтисодий хавф туғ- 
дирар эди. Чунки ишлаб чиқаришнинг қисқариши, ички 
бозорда товар ва хизматлар миқцорининг камайиб кети- 
ши оқибатида уларнинг ўрнига хориж товарлари, айниқ- 
са, арзон, сифатсиз товарлар кириб кедди. Ички бозор- 
дан сиқиб чиқарилган маҳаллий товарларнинг ўрнини тик- 
лаш ниҳоятда оғир бўлади. Шунингдек, бой берилган Ғар- 
бий ва Марказий Россия, бошқа МДХ мамлакатлари бо- 
зорларига қайтадан кириб бориш ҳам қийин бўлади.
Мамлакат иқтисодий хавфсизлиги учун фундамен- 
тал тадқиқот ишларининг тўхтатилиб қўйилиши, ж а- 
ҳон талабларига жавоб берадиган илмий-тадқиқрт жа- 
моалари ва конструкторлик бюроларининг тарқалиб 
кетиши, юқори технологик ва рақобатбардош маҳсу-
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---