Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

11.4. Ў зб ек и сто н д а ахб о р о тн и қ и м оял аш
давл ат т и зи м и
Ахборот ресурслари ва ахборот тиэимларининг хавф- 
сизлиги қуйидаги мақсадларда амалга оширилади:
- шахс, жамият ва давлатнинг ахборот хавфсизлиги- 
ни таъминлаш;
2 2 8
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- ахборот ресурсларини қалбакилаштириш, ўғирлаш, 
йўқотиш, бузиш, тўсиб қўйиш ва бошқа рухсат этилма- 
ган фп
йдаланишла
рнинг олдини олиш;
- ахборатни бузиб кўрсатиш, кўчириш, тўсиб кўйиш бўиича 
нокрнуний ҳаракатларни ва ахборот ресурслари ҳамда ахбо- 
рсгг тизимларита бошка таъсир шаклларининг олдини олиш;
- даалат сирлари ва махфий ахборотлари манжуд бўлган 
ахборот ресурсларини сақтгаш14.
“Ахборотлаштириш тўғрисида”ғи Қонуннинг 20-мод- 
дасига кўра:
- ахборот рееурслари ва ахборот тизимлари муҳофа- 
за қилинишини ташкил этиш тартиби уларнинг мулкдор- 
лари, эгалари томонидан мустақил белгиланада;
- давлат сирлари ҳамда махфий сирлар тўғрисидаги 
ахборотни ўз ичига олган ахборот ресурслари ва ахборот 
тизимла рининг муҳофаза қилинишини ташкил этиш тар- 
тиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси то- 
монидан белгиланади.
А х С с р с п ш
Д Н М 0 Я Л 1Д 1 
оўйича 
мсмтширим 
ссртмфиквтлаш
Ахбороткд хямтадат
бўйичв 
ТЛЛКШ1ИЙ фвОЛИЯТ
Ўзбекистон Ғеспубликасининг “Ахборот.чаштириш тўғрисида"ги 
Коиуни (янги таҳрири) 20(13 йил 11 декабрь, 19-модда.
2 2 9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ўзбекистон Республикасининг “Ахборотлаштириш 
тўррисида"ги Қонунига мувофиқ, юридик ва жисмоний 
шахслар томонидан ахборот-коммуникация технология- 
лари ва Интернет тармоғидан фойдаланиш хавфсизлиги- 
ни таъминлашнинг миллий тизимини янада такомиллаш- 
тириш, уларга компьютер хавфсиэлигига тахдидларни 
ўэ вақтида аниклаш, бартараф этиш ва таъсирини йўқо- 
тиш масалаларида кўмаклашиш мақсадида, Ўзбекистон 
Республикаси Президентининг 2005 йил 5 сентябрдаги 
«Миллий ахборот-коммуникация тизимларининг компь- 
ютер хавфсизлигини таъминлаш бўйича қўшимча чора- 
лар тўғрисида»ги ПҚ-167-сон Карори асосида “Узинфо- 
ком" маркази қошида Компьютер ҳодисаларига қарши 
чора кўриш хизмати (И2-СЕНТ) ташкил қилинган.
1Т2-СЕКТ хизматининг асосий вазифалари қуйидаги- 
лар деб белгиланган:
- миллий ахборот тармоғи операторлари, провайдерлари 
ва бошқа субъектларининг компьютер хавфсизлиш бўлин- 
маларининг компьютер ва ахборот технолопияларид&н фой- 
даланиш соҳасидаги қонунбузарликларнп бартараф этиш ма- 
салалари бўйича ҳара катларини мувофиклаштириш;
- компьютер хавфсизлигини таъминлашнинг халқаро 
тажрибасини инобатга олиб, миллий фойдаланувчилар- 
га, самарали дастурий-аппарат воситаларидан фойдалан- 
ган холда, ахборот тизимларига ноконуний кириш холат- 
ларини бартараф этишга оид тавсмялар ишлаб чиқиш, 
миллий фойдаланувчила рга маслаҳат бериш хизматлари 
ва техник кўмак кўрсатиш;
- компьютер тизимларига қаратилган хакерлик ҳужум- 
лари юзасидан хабарларни тезкор қабул қилиш ва зудлик 
билан ёрдам кўрсатиш, Интернет тармоғи ва бошка ахборот 
тизимлари, шу жумладан, маҳаллии ва корпоратмв компь- 
ютер тармоқлари фойдаланувчиларига юзага келган ахборот 
хавфсизлиги тахдидлари туғрисида ўз вақгида хабар қилиш.
Ўзбекистон Ғеспубликаси Олий Мажлисининг 2001 йил 
12 майдаги ЎРК 222-П-сон Қарори билан амалга ошири- 
лиши учун лиценэиялар талаб қилинадиган фаолият 
турларининг рўйхати тасдиқланган.
2 3 0
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ўзбекистон Республикасининг 2007 йил 17 июлдаги ЎРҚ- 
102-сон Крнунига кўра Ахборотнинг криптографик ҳимоя 
воситаларини лойиҳалаштириш, тайёрлаш, ишлаб чиқа- 
риш, реализация қилиш, таъмирлаш ва улардан фпйда- 
ланиш фаолиятини лиценэиялаштириш талаби қўйилди.
Ўзбекистон Реепубликаси Президентининг ПҚ - 614- 
сон Қарори билан Ўзбекистон Республикаси Миллий хавф- 
сизлик хизмати ахборотни крнптографик муҳофаэа қилиш 
соҳасида ягона давлат сиёсатини амалга оширувчи ва маҳ- 
сулотлар (хиаматлар)ни сертификатлашни таъминловчи 
ваколатли орган деб белгиланди.
Ўзбекистон Республикасида ахборотнм криптографик 
влуҳофаза қилиш тўғрисидаги Низомга мувофиқ ахборотни 
кршттографик муҳофаэа воситаларини ишлаб чиқишда:
- лицензион дастурий маҳсулотлар ишлатилиши;
- талабларнинг ваколатли орган билан келишилиши;
- ахборотнинг криптографик муҳофаза воситаларининг 
илмий тадқиқпт ишлари олиб бориш йўли билан ишлаб 
чиқилиши ва бошқа талаблар белгиланган.
Ўзбекистон Республикасида ахборотни криптографик 
муҳофаза қилиш воситаларини сертификатлаш тўғриси- 
даги низомлар тасдиқланди.
Ўзбекистон Республикасида Вазирлар Маҳкамасининг 
2007 йил 21 ноябрдаги 242-сон Қарори билан Ахборот- 
нинг криптографик ҳимояси воситаларини лойиҳалапгги- 
риш, тайёрлаш, ишлаб чиқариш, реализация қилиш, 
таъмирлаш ва улардан фойдаланиш фаолиятини лицен- 
зиялаш туғрисида НИЗОМ тасдиқланди
Ахборотнинг криптографик ҳимояси воситаларини 
лойихалаштириш, тайерлаш, ишлаб чиқариш, реализа- 
ция қилиш, таъмирлаш ва улардан фойдаланиш фаоли- 
ятини амалга оширишда лицензия талаблари ва шартла- 
рига қуйидагилар киради;
- лицензиат ахборотнинг криптографик ҳимояси соҳа- 
сидаги қонун ҳужжатларига мажбурий риоя қилиши;
- лицензияланадиган фаолиятнинг аризада кўрсатил- 
ган тури бўйича ахборотнинг криптографик ҳимояси со- 
ҳасидаги фаолиятки тартибга солувчи техник ва методик
231
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ҳужжатларнинг, шу жумладан, ички низсмлар, йўриқ- 
номалар, услубий қўлланмаларнинг мавжуд бўлиши;
- ахборотнинг криптографик ҳимоя воситаларини тай- 
ерлаш ва ишлаб чиқишда Ўзбекистон Республикаси дав- 
лат стандартлари ҳисобланадиган криптографик алгоритм- 
ларни ёҳуд ахборотнинг криптографик ҳимоя воситалари 
соҳасидаги ваколатли орган томонидан тавсия қилинади- 
ган стандартларни қуллаш;
- мувофиқлик сертификатига эга бўлган ахборотлар- 
ни криптографик ҳимоя қилмш воситаларидан, шунинг- 
дек, ахборотларни криптографик ҳимоя қилиш соҳаси- 
даги ваколатли орган билан келишилган ҳолда фойдала- 
ниладиган криптотнзимлардан фойдаланиш,
- давлат сирларига тегишли деб топилган маълумот- 
ларга эга бўлган ахборотни, шунингдек, ҳимоя қилиниши 
қонун хужжатларида белгиланган бошқа ахборотни крип- 
тографик ҳимоя қилиш соҳасидаги фаолиятни амалга 
оширишда давлат сирларидан фойдаланиш учун қонун 
ҳужжатларида белгиланган тартибда расмийлаштирил- 
ган рухсатномага эга бўлган мутахасеисларнинг лицензия 
талабларида мавжуд бўлиши;
- норматив талабларга мувофиқ бўлган техник ўлчаш 
ва назорат қилиш воситалари, асбоблар ва қурилмалар- 
нинг мавжуд бўлиши.
Компьютер жиноятлари (согпри!;ег спте) - бу компью- 
тер ахборотидан фойдаланиб амалга оширилган жиноят. Бзшда 
компьютер ахбороти жиноят содир қшгшп воситаси ҳисоб- 
ланади. Куйидагилар жиноий харакатлар ҳисобланади;
1. Қонун билан ҳимояланган компьютер ахборотидан 
қонунга хилоф равишда фойдаланиш.
2. ЭҲМ (электрон ҳисоблаш машинаси) ёки шундай 
дастурли тизимлар учун зарарли дастурларнм яратиш, 
ишлатиш ва тарқатиш.
3. ЭХДОни, ЭҲМ тизими ёки уларнинг тармошдан фойда- 
ланиш қоидаларини бузиш. Одатга к$фа, бу жиноятлар бош- 
қа жамиятга хавфли фасшият билан бирга амалта оширила- 
ди. Бунга сабаб, компьютер ахборотидан бошқа жиноятни 
содир этишда фойдаланилади, унинг ўзи жамият учун хавф-
2 3 2
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ли предметга айланади. Компьютер ахбороггидан унинг ҳуқуқий 
Химоясини бузмасдан ноконуний фойдаланиш мумкин эмас, 
айникса, ўшрлаш, йўқотиш, бузиш, қалбакилаштириш, йўқ 
қилиш, ўзгартириш, кўчириш, тўсиб қўйиш.
Кўпинча компьютер ахбороти қуйидаги жиноятларни 
содир этиш учун ишлатилади:
1) муаллифлик ва аралаш хуқуқларни бузиш;
2) фирибгарлик;
3) қалбакилаштириш. қалбаки ҳужжатлар, штамп- 
лар, мухрлар ва бланкларни тайёрлаш ёки чиқариш;
4) қалбаки кредит ёки ҳисоб карталари ва бошқа тўлов 
ҳужжатларини тайёрлаш ёки чиқариш;
5) қалбаки пз’Л ёки қимматли қоғозларни тайёрлаш 
ёки чиқариш;
6) ЭҲМ тармоғи - Интернетга уланишда бегона логин 
ва паролдан ноқонуний фойдаланиб — ишончни суиистеъ- 
мол қилиб ёки адцов йўли билан моддий зарар етказиш;
7) солиқ тўловларидан бўйин товлаш;
8) телефон суҳбатлари, почта, телеграф ёки бошқа 
хабарлар, яширин ёзишмалар сирини бузиш;
9) тижорат ёки банк сирларини ташкил этувчи ахбо- 
ротларни ноқонуний олиш ва тарқатиш.
Ахборотлаштириш ва маълумотлар узатиш соҳасида 
қонунга хилоф ҳаракатларни содир этганлик учун жавоб- 
гарликни кучайтириш максадида, Ўэбекистон Республи- 
касининг N ЎРК, -137-сонли Конуни билан Ўзбекистон 
Республикасининг айрим қонун хужжатларига ўзгартиш 
ва қўшимчалар киритилган.
Жумладан:
Ўэбекистон Республикаси Жиноят кодексига ХХ-1 баб. 
Ахборот технологиялари соҳасидаги жиноятлар.
• 278-1-модда. Ахборотлаштириш қоидаларини бузиш.
• 278-2-модда. Компьютер ахборотидан қонунга хилоф 
равишда (рухсатсиз) фойдаланиш.
• 278-3-модда Кампьютер тпэимидан қрнунга хилоф ра- 
вишда (рухсатсиз) фойдаланиш учун махсус воситаларни утка- 
зиш мақсадини кўзлаб тайёрлаш ёҳуд ўтказиш ва тарқатиш.
2 3 3
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

• 278-4-модда. Компьютер ахборотини модификация- 
лаштириш.
а 278-5-модда. Компьютер сабатажи.
■ 273-6-модда. Зарар келтирувчи дастурларни яра- 
тиш, ишлатиш ёки тарқатиш.
Ўабекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик 
тўғрисидаги кодекси.
- 155-1-модда. Компьютер тиэимидан фойдаланиш 
қоидаларини бузиш. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш 
нафақат иқтисодий, шу билан бирга, мафкуравий, маъ- 
навий, ижтимоий-сиёсий соҳалардаги хавфсизликни таъ- 
минлашда ҳам муҳим аҳамият касб этади.
Асосий таянч тушунчалар
Хизматлар, хизматлар бозори, хизматлар соҳасидаги хавф- 
сизлик, ахборот хавфсиэлиги, ахборот хавфсизлигига таҳдид- 
лар, бизнес разведка, бенчмаркинг, ахборот хавфсизлиги объект- 
лари, ахборот хуружи, ахборот хавфсизлигини таъминлаш 
усуллари.
Такрорлаш учун саволлар
1. Ахборот, ахборот хизмати ва унинт турлари деганда ни- 
мани тушунасиз?
2. Ахборот хавфсизлиги қандай мазмун-моҳиятга эга?
3 Бизнес-раэведка нима? У қандай мақсадда амалга оши- 
рилади?
4. Бенчмаркинг нима? Уни қўллашда қанлай мақсад кўзла- 
нади?
5. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш учун қандай усул- 
лардан фойдаланилади?
6. Компьютер жинлятлари қандай мақсадларда амалга оши- 
рилади?
7. Компьютер жиноятларидан қандай ҳимояланиш мумкин?
8 Ахборот хуружи ва мафкуравий тажовуздан қандай
ҳимояланиш мумкин?
2 3 4
www.ziyouz.com kutubxonasi

---