JADVALNI T O ‘ LDIRING. 1 9 1 8 -1 9 3 9 -Y IL L A R D A FRANSIYA SIYOSATI
Т.г.
M am lakat hukum ati
rahbari
H u k m ro n lik
yillari
Ichki siyosati
T ashqi
siyosati
Birinchi jahon
urushining Buyuk
Britaniya uchun
oqibatlari
6 - § . B u y u k B rita n iy a
Birinchi jah o n um shining Buyuk Britaniya u chu n
oqibatlari, a w a lo , uning bu urushda g‘olib chiq-
qan davlatlardan biri b o ‘lganligi bilan belgilanadi.
G ‘alaba tufayli Buyuk Britaniya k o ‘p narsalarga
erishdi. C hun onchi, G erm aniyaning Buyuk Brita-
niyaga xavfi b arham topdi.
Buyuk Britaniyaning harbiy qudrati va xalqaro m aydondagi ta ’siri yanada
o ‘sdi ham d a u M illatlar Ligasida h u k m ro n m avqega ega b o ‘lgan davlatga
aylandi. M illatlar Ligasi joriy etgan m an d at tizim i eng ko‘p darajada Buyuk
Britaniyaga foyda keltirdi. C hunonchi, m ag‘lub G erm aniya va Turkiya sobiq
m ustam lakalarining eng ko‘p qismi Buyuk Britaniyaga tegdi. M asalan, Buyuk
Britaniya Y aqin S harqda F alastin, T ransiordaniya va Iroqni boshqarish
huquqini q o ig a kiritdi. Afrikada T anganika, Togo va K am erunning bir
qism ida ham Buyuk Britaniyaning shunday huquqi qaro r topdi. S huning-
dek, Buyuk Britaniya dom inionlari ham q u ruq qolm adi. M illatlar Ligasi,
xususan, Janubiy Afrika Ittifoqiga G erm aniyaning Ja n u b i-G ‘arbiy Afrikasini,
A vstraliyaga Y angi G vineyadagi G e rm a n iy a m u sta m la k a la rin i, Y angi
Zelandiyaga esa G ‘arbiy Sam oa orollarini boshqarish huquqini berdi.
Biroq shuni ham alohida ta ’kidlash zarurki, urush Buyuk Britaniyaga
faqat muvaffaqiyat keltiribgina qolm adi. U rush uning dunyodagi m avqeyiga
katta p u tu r yetkazib, ja h o n b ozorida hu km ro n lik m avqeyini pasaytirdi.
Moliyaviy yetakchiligi ham barham topdi. N atijada u qarz beruvchi davlatdan
qarz oluvchi davlatga aylanib qoldi. C h u n o n ch i, Buyuk B ritaniyaning ichki
davlat qarzi 1914-yildagi 650 m ln funt sterlingdan 8 mlrd funt sterlingga
yetgan. A Q S H dan esa 5 mlrd dollardan ortiq m iqdord a qarz b o iib qoldi.
S anoat ishlab chiqarishi keskin darajada pasaydi. Ishlab chiqarilgan
tovarlarning raqobatbardoshligi pasayishi oqibatida m am lakat tashqi savdosi
hajmi 2 baravardan ortiq kamaydi.
Buyuk B ritaniya shundan so‘ng o ‘zining «dengiz malikasi» m aqom ini
tiklay olm adi. G erm aniya harbiy-dengiz floti qudrati sindirilgan b o is a -d a ,
endilikda A Q SH harbiy-dengiz flotining qudrati shitob bilan o ‘sib bordi.
N atijada 1920-yilga kelib Buyuk Britaniya hukum ati ikki davlat harbiy-
dengiz flotiga teng keladigan flot saqlash a n ’anasidan voz kechishga m ajbur
55
Do'stlaringiz bilan baham: |