anglatadi. 1919-yilda Italiyada birinchi ja h o n urushining sobiq askarlari
o ‘z m anfaatlarini, haq-lniquqini him oya qilish uchu n kurashuvchi tashkilot
tuzdilar. Bu tashkilot «Fashi di kom battim ento» («Kurash uyushmasi», «Qu-
roldoshlar kurash uyushm asi») deb atalgan. Tashkilot a ’zolari «fashistlar»,
harakat esa «fashizm» nom ini olgan, u turli joyda turli nom bilan, m asalan,
G erm aniyada «natsistlar», deb atalgan.
Fashizm ning m ohiyatini uning quyidagi belgilari yaqqol tasvirlab beradi.
U ning birinchi belgisini o ‘ta m illatchilik tashkil etadi. Fashistlar uchun
millat m anfaati boshqa har qanday m anfaatdan ustun turadi. U lar jam iyatni
sinflarga b o ‘Imaydi. X o‘sh, nim a uchun m illatchilik G erm aniya va Italiyada
boshqa davlatlardagiga nisbatan kuchli b o ‘lgan edi?
U lar birinchi jah o n urushi oqibatlarini o'zlari uchun qattiq haqorat,
milliy tuyg‘uning mislsiz tahqirlanishi, deb qabul qilgan edilar. N em is millati
Versal shartnom asi shartlariga toqat qila olm ayotgan edi.
Italyan m illati esa o ‘zini «g‘oliblar ichidagi m ag‘lub», deb hisoblardi.
C hunki A n tan ta tarafida urushda ishtirok etgan g ‘olib Italiya urushda
ko ‘zlagan m aqsadlariga erisha olm agan edi.
G erm aniyada m illatchilik irqchilik bilan q o ‘shilib ketgan edi. N atsistlar
fikricha, butun insoniyat tarixi — bu, turli m illatlar va irqlar kurashi tarixi
edi. Bu kurashda faqat kuchlilargina g ‘olib chiqadi. M ag‘lublar qism ati yo
o ‘lim, yo g‘oliblarga bo ‘ysunishdir. Q udratli irq — bu nemis millatiga mansub
b o ‘lgan oriy, n o rd ik irqdir. U larn in g tarixiy m issiyasi b u tu n dunyoga
hukm ron b o ‘lishdir.
F ashizm ning yana bir belgisi uning o ‘ta agressivligidir. 0 ‘ta m illatchilik
va irqchilik sharoitida shunday b o ‘lishi tabiiy edi. Fashizm ga xos b o ‘lgan
yana bir belgi davlat hokim iyati oldida sig‘inish, unga sajda qilish edi.
Fashizm uchun bu milliy ruhni m ujassam lashtiradigan qudrat, barqarorlik
va tartibn ing kafolati edi.
Fashistlar — to talitar tartib, y a’ni jam iyat hayotining barcha sohalari
to ‘la davlat nazoratiga olingan tartib tarafdori edilar. G erm aniya fashizmining
om m aviy asosini Birinchi jah o n urushida eng k o ‘p ja b r k o ‘rgan tabaqalar
— hunarm andlar, dehqonlar, urush faxriylari, ishsizlar, ertangi hayoti qanday
bo ‘lishidan c h o ‘chib qolgan ishchilar tashkil etdi. Yirik kapital esa fashizm ni
q o ‘llab -q u w a tla d i.
Fashistlar ichki siyosatining asosiy y o ‘nalishini
fashizm ning m ohiyati belgilab berdi. B inobarin,
fashizm hokim iyat tepasiga kelgach, A. G itler
hukum ati birinchi navbatda siyosiy dem okratiyani y o ‘q qilishga kirishdi.
Bu m aqsadni ro ‘yobga chiqarish uchu n har qanday jirk an ch vositalarni
ishga soldi. X ususan, siyosiy partiyalar faoliyatiga b arham berish uchun
1933-yil 23-fevralda Reyxstag binosiga o ‘t q o ‘yishni uyushtirdi va aybni
kom m unistlarga ag‘darib, bolgariyalik G . D im itrovni sud qildi. Lekin uni
oqlashga m ajbur b o ‘ldi. Fashistlar ochiq terro r yo ‘liga o ‘tdilar.
Do'stlaringiz bilan baham: