E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

Veym ar  Respublikasi
T a ’sis majlisi osoyishta V eym ar shahrida o ‘z ishini 
boshladi.  Shuning  uchun  ham   T a ’sis  M ajlisida 
qabul qilingan  Konstitutsiya va uning asosida tuzilgan  Respublika  G erm aniya 
tarixiga  V eym ar  Konstitutsiyasi  va  V eym ar  Respublikasi  nom i  bilan  kirdi.
Konstitutsiya  G erm aniyani  kuchli  prezidentlik  hc  dm iyatiga  ega b o ‘lgan 
federativ  respublika  deb  e ’lon  qildi.  Ayni  paytda  h  kum atning  prezident 
oldida em as,  parlam ent  (reyxstag)  oldida javobgar ek  .nligi belgilab  q o ‘yildi. 
Fridrix  Ebert  G erm aniyaning  birinchi  prezidenti  eti  saylandi.  K onstitutsi- 
yada  xususiy  m ulkning  m uqaddas  va  daxlsiz  ekanligi  qayd  etildi  ham da  20 
yoshdan  boshlab  erkak  va  ayollar  u ch u n   yalpi  saylov  huquqi  berildi.  So‘z, 
yig‘ilish,  m atbuot  erkinligi  e ’lon  qilindi  va  referendum   o ‘tkazish  m um kin- 
ligi  belgilab  q o ‘yildi.
H ukum at  reyxstagda  k o ‘p  o ‘rin  olgan  partiya  yoki  partiyalar  ittifoqi 
tom o n id an   tuziladigan  b o ‘ldi.  Bosh  vazir  (kansler)  P rezident  tom onidan 
tayinlansa-da,  u  reyxstagga  hisob  berardi.  Ikki  palatadan   iborat  q onun 
chiqaruvchi  hokim iyat  ta ’sis etildi.  Quyi  palata  (reyxstag)  butun  G erm aniya 
b o ‘yicha  yalpi  ovoz  berish  yo‘Ii  bilan  saylanar  edi.  Yuqori  palata  (reyxsrat) 
esa  belgilangan  norm alarda  o ‘lka  va  viloyatlar  vakillaridan  iborat  bo‘lardi. 
Reyxsrat  veto  huquqiga  ega  edi.
Davlat  boshlig‘i  —  Prezidentga ju d a  katta  vakolatlar  berilgan  edi.  U  bir 
vaqtning  o ‘zida  R espublika  qurolli  kuchlarining  oliy  bosh  q o ‘m o nd oni 
hisoblanar  edi.  Prezident  reyxstagni  tarqatib  yuborish  va  unga  yalpi  saylov 
belgilash huquqiga ham  ega b o ‘ldi.  Shuningdek,  Prezidentga lozim b o ig an d a 
favqulodda dekretlar chiqarish y o ii bilan  m am lakatni boshqarish,  majburlash 
choralarini  q o ila sh   huquqi  ham   berildi.
B undan  tashqari,  Prezident  K onstitutsiyaning  u  yoki  bu  m oddalarining 
am al  qilishini  to ‘xtatib  ham   q o ‘ya  olardi.  Prezidentning  yalpi  ovoz  berish 
y o ii bilan 7 yil m uddatga saylanishi belgilab q o ‘yildi.  V eym ar Konstitutsiyasi 
dem okratik  kuchlarning  m uhim   y u tu g i  edi.
G erm aniyada  dem okratik  respublika  tuzum ining 
qaro r topishi  va yangi  siyosiy tizim ning barqaror- 
lashuvi  ju d a  qiyin  kechdi.  1919-yildan  1923-yil 
oxirigacha  m am lakatda keskin  siyosiy vaziyat saq- 
lanib  turdi.  Buning  sababi,  bir  to m o n d an ,  Versal  shartnom asi  va  Veymar 
Konstitutsiyasiga qarshi kuchlarning bosh koiarganligi edi.  Bu kuchlar Versal 
shartnom asi  va  V eym ar  Konstitutsiyasini  tan  olm adilar.
Ayni  paytda  bu  k uchlar m am lakatda  m onarxiyani  qayta  tiklash  orzusida 
edilar.  Bu  k u ch lar  1920-yilning  13-m art  kuni  m o n arx ist  V.  K app  va 
general  E.  L yudendorf boshchiligida davlat to ‘ntarishi o ik a z is h   uchun  isyon 
k o ia rd ila r.  V.  Kapp o ‘zini  kansler (bosh vazir)  deb e i o n  qildi va parlam entni 
tarqatib  yubordi.  Q o iq ib   ketgan  hukum at  B erlindan  qochib  ketdi.
Ana  shunday sharoitda  G erm aniyada  12  mln  ishchi  va  xizm atchi  isyonga 
q a rsh i  n o ro z ilik   belgisi  sifatid a  ish  tash lad i.  Bu  h o d isa  isy o n ch ilarn i