E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

3 2 -§ . Arab davlatlari
.. 
-  * 
-x 
Ikkinchi  ja h o n   u ru sh id an   keyin  A rab  xalqlari
Umumiy  tavsif 
.... 
, 
,  . 
. 
, 
, 
„
__________ ___________ I  m ilhy-ozodlik  kurashi  yanada  kuchaydi.  Q a to r
davlatlarda (M isr,  lroq,  Liviya, Y am an)  m ustam lakachi d a v la tla rq o ‘g 'irc h o - 
g‘iga  aylanib  qolgan  hukm ron  doiralar  hokim iyati  ag‘darildi.
Dastlab  Jazoir,  M arokash,  T unis  va  Sudan  kabi  davlatlar  m ustaqillikni 
q o lg a   kiritdilar.  C h et  el  kapitali  egallab  olgan  milliy  boyliklar  (M isrda 
Suvaysh  kanali  kom paniyasi,  Iroqda  neft  kom paniyasi  —  Iroq  petroleum ) 
m illiylashtirildi.
M ustaqil  davlatlar  ijtim oiy-siyosiy  ittifoqlarga  q o ‘shilm aslik  siyosatini 
yuritdilar.  Biroq  arab  davlatlarining  o ‘zaro  m unosabatlari  o ‘tgan  tarixiy 
davr m obaynida jiddiy sinovlarga ducli  keldi.  Bu  m unosabat b a ’zan d o ‘stona, 
b a ’zan  ra q o b at,  h a tto   d u sh m an lik   tu sin i  ham   oldi.  Ayni  p ay td a  arab  
davlatlarining  iqtisodiy  taraqqiyot  darajasi  ham   bir  xil  emas.
Arab  davlatlarining  b a ’zilarida  (Iroq  va  Suriya)  uzoq  vaqt  yakka  shaxs 
diktaturasi  hukm   surdi yoki  hukm   surm oqda.  Falastin  arab xalqi  esa  h am on  
o ‘z  m ustaqil  davlatiga  ega  emas.  Biroq  bu  xalq  o ‘z  davlatiga  ega  b o ‘lish 
y o iid a   q a t’iy  kurash  olib  borm oqda.
0 ‘zbek isto n   R espublikasi  deyarli  b a rc h a   arab   davlatlari  bilan  teng 
m anfaatdorlik  tam oyili  asosida  m unosabatlarni  rivojlantirib  kelm oqda.
«Yaqin  Sharq  m uam m osi»  deyilganda  isroil-arab 
m unosabatlari,  Isroilning  bosib  olgan  arab  dav- 
latlari  yerlarini  qaytarib  berishi  ham da  m ustaqil 
Falastin  arab  davlatini  tashkil  etish  bilan  b o g iiq   m uam m olar,  shuningdek, 
arab  davlatlari  va  Isroilning  yaxshi  q o ‘shnichilik  m un osabatlari  asosida 
yashash  m asalalari  tushuniladi.
1947-yil  29-noyabrda  BM T  F alastinda  ikki  davlat  —  Isroil  yahudiy  va 
F alastin  —  arab  davlati  tashkil  etish  haq id a  q a ro r  q abu l  qildi.  V ersal 
konferensiyasidayoq  (1919-yil)  Buyuk  Britaniya  Falastinni  boshqarish  va  u 
yerda  yahudiylar  davlatini  tashkil  etish  m andatini  olgan  edi.  Bu  davrda 
Falastinda  100  mingga  yaqin  yahudiy  yashardi.  D unyo  b o ‘ylab  tarqalib 
ketgan  yahudiylarni  bir  joyga  —  Falastinga  to ‘plashda  ularning  xalqaro 
tashkiloti  katta  rol  o ‘ynadi.  Bu  tashkilot  Sion  tashkiloti  deb  ataladi.  (Bu 
nom   Falastindagi  Sion  to g ‘i  nom idan  olingan,  bu  tashkilot  yahudiylarni 
shu  atrofda  to ‘planishga  d a ’vat  etadi.)  Ayni  paytda  sionizm   g ‘oyasi  ham  
vujudga  keldi.
1942-yili  Falastindagi  yahudiylar  soni  0,5  m ln  ga  yetdi.  U lardan  yaxshi 
harbiy tayyorgarlikka ega,  AQSH  va  Buyuk  Britaniya to m on idan  zam onaviy 
q urollar  b ilan   qurollantirilgan  arm iya  tuzildi.  Y ahudiylar  arablar  uchun 
ajratilgan  hud udlarni  ham   ishg‘ol  qilib  oldilar.
1948-yilning  14-m ayida yahudiy sionistlar  rahnam osi  Ben  G u rio n   Isroil 
davlati  tuzilganligini  e i o n   qildi.  Tel-Aviv  shahri  bu   davlatning  poytaxti