partiyasi nom zodi R. N ikson (1969— 1974) g‘alaba qozondi.
R. N ikson hokim iyat tepasiga kelgan davrda A Q S H ni og‘ir iqtisodiy va
siyosiy inqiroz qam rab olgan edi. 1971-yilga kelib ishsizlar soni 5 m ln dan
ortdi. Bu ishga yaroqli aholining 6 foizini tashkil etardi. Og‘ir iqtisodiy
171
inqirozdan chiqish uchun q ator keskin choralar k o ‘rildi. C hu n o n ch i, ish
haqi va narxlar m uzlatildi. Davlat xarajatlari kam aytirildi. D ollarni oltinga
alm ashtirish vaqtincha to ‘xtatildi. M am lakatga olib kelinadigan tovarlar
uchun 10 foizlik boj to ‘lovlari joriy etildi. R. N ikson prezidentligi davrida
aholini ijtimoiy himoya qilish masalasiga ham ko‘proq e ’tibor berildi. ljtimoiy
to lo v la r 45 foizga oshirildi. Uni oluvchilar soni esa 30 m ln kishini tashkil
etdi. K am bag‘allarga ayrim oziq-ovqat m ahsulotlarini talon orqali tekin
berish joriy etildi. Agar 1969-yilda bunday im koniyatdan 3 m ln fuqaro
foydalangan b o ‘lsa, 1974-yilda ularning soni 13 m ln kishiga yetdi. 1974-
yilda 1 soatga to ia n a d ig a n m inim al ish haqi 1,6 dollardan 2,2 dollarga
oshirildi.
1972-yilgi prezidentlik saylovida yana R. N ikson g‘alaba qozondi. Biroq
uning prezidentligi uzoqqa c h o ‘zilm adi. Bunga «Uotergeyt ishi» deb nom
olgan jan jal sabab b o i d i. «U otergeyt» m e h m o n x o n a sid a d e m o k ra tla r
p a rtiy a sin in g q aro rg o h i jo y lash g an edi. 1 972 -y iln ing 1 7 -iy u n id a shu
q aro rg o h g a esh itu v c h i a p p a ra t o i n a t g a n sh ax slar u sh la n g a n . Tergov
natijasida uni R espublikachilar partiyasi uyushtirganligi m a iu m b o ia d i.
H atto unda R. N iksonning shaxsan ishtiroki borligi ham aniqlanadi. Bu
hodisa AQSH Konstitutsiyasining q o ‘pol s u ra td a buzilishi edi. 1974-yilning
9-avgustida R. N ikson iste’foga chiqdi va shu yo‘1 bilan im pichm entdan
qutulib qoldi. 1976-yilgi saylovda g‘alaba qilgan Prezident K arter davrida
ichki siyosatda harbiy xarajatni keskin oshirish izidan borildi. C hu no nch i,
1980-yilda harbiy xarajat 130 m lrd dollarni tashkil etdi. B undan tashqari,
inflatsiyani kam aytirish m aqsadida ish haqi m uzlatildi, ijtim oiy to io v la r
kam aytirildi. M am lakatda ferm erlar harakati qayta tiklandi. U lar qishloq
x o ‘jalik m ahsulotlari narxi davlat tom o n id an ushlab turilishini talab eta
boshladilar.
Dunyo siyosatida AQSH birin-ketin muvaffaqiyatsizlikka uchray boshladi.
Bu esa hokim iyat tepasiga AQSH qudratini bor k o ia m i bilan nam oyish
etuvchi shaxsning kelishini zaruratga aylantirib q o ‘ydi. 1980-yilda o ikazilgan
prezidentlik saylovida g ‘olib chiqqan respublikachilar nom zodi R. Reygan
ana shunday shaxs edi. H ukum atning iqtisodiy siyosati «reyganomika» deb
nom oldi. «Reyganom ika» ning m azm uni nim alardan iborat edi?
— yirik korxonalardan olinadigan soliqlar kam aytirildi;
— ijtim oiy sohalarga budjetdan ajratiladigan xarajatlar kam aytirildi;
— bankdan olingan kreditlar uchun to lan ad ig an foizlar m iqdori oshirildi;
— harbiy xarajatlar keskin darajada oshirildi (u 1980-yildagi 130 mlrd
dollardan 1987-yilda 282 m lrd dollarga yetdi);
— davlatning iqtisodiyotga aralashuvi kam aytirildi.
lshsizlar soni ikki baravar oshdi. Ayni paytda inflatsiya to ‘xtatildi. 1983-
yildan iqtisodiy k o ia rilish boshlandi. Buning natijasida ishsizlar soni 10
mln kishidan 7 m ln ga tushdi. R. Reygan hukum ati kasaba uyushm alariga
nisbatan keskin siyosat q o ila d i. A eroportlar dispetcherlarining ish tashlashi
172
Do'stlaringiz bilan baham: |