q o ‘zg‘olon boshlandi, arm iya ham q o ‘zg‘olonchilar to m oniga o ‘tdi. Shu
tariqa Eronda inqilob g ‘alaba qildi. Bu inqilob Islom inqilobi edi. 15-fevral
kuni Oyatullo Xum ayniy T ehronga qaytib keldi. U «Islom inqilobining
rahnam osi» deb e 'lo n qilindi. M am lakat ruhoniylari yangi hukum at tuzdilar.
1979-yilning 1-aprelida davlatning rasmiy nom i o ‘zgardi. E ndi, u Eron
Islom Respublikasi deb ataladigan b o ‘ldi.
Ayni paytda yangi konstitutsiya ham qabul qilindi. K onstitutsiya Oyatullo
X um ayniyni um rbod m am lakatning oliy siyosiy va diniy rahbari deb e ’lon
qildi. H atto m am lakat prezid en ti ham unga b o ‘y su n ar edi. 1979-yilda
T eh ro n d a AQSH diplom atlari garovga olindi va 1981-yil yanvarida Eron
— A Q SH bitim idan keyin ozod qilindi. 1980-yilda m am lakat prezidenti va
p arlam en ti (m ajlis) saylandi. D iniy b o ‘lm agan ham d a m illiy partiyalar
faoliyati taqiqlandi.
G archand Eron ham ko‘p millatli davlat b o ‘lsa-da, Oliy rahbariyat barcha
m usulm onlarning tengligini ro ‘kach qilib, m am lakatda milliy m asala tan
olinm asligini ta ’kidladi. Shu tariqa yangi rahbariyat ichki siyosatda jam iyat
va davlat hayotini to ‘la islom lashtirish siyosatini yurita boshladi.
Ichki m u x o lifatn i tu g atish m aq sad id a X u m ay n iy «Islom m ad an iy
inqilobi»ni e ’lon qildi. Bu hol hukm ron doiralar o ‘rtasida ham kelishm ov-
c h ilik k e ltirib c h iq a rd i. M a m la k a tn in g b irin c h i P re z id e n ti B an isad r
X um ayniy atrofidagilarning ekstrem istik harakatlariga qarshi chiqdi. Oxir-
oqibatda u m am lakatdan chiqib ketishga m ajbur b o ‘ldi.
O yatullo X um ayniy o ‘z h o kim iyatin i m u stah-
kamlash uclnin uning rejimiga qarshi chiqqanlarni
qatag‘on qilishni uyushtirdi. Natijada 1982—1984-
yillar davom ida 70 m ingdan o rtiq kishi o id irild i. Biroq jah o n jam oatchiligi
talabi Eron rahbariyatini o ‘z ichki siyosatini yum shatishga m ajbur etdi.
1989-yilda (X um ayniy vafotidan so ‘ng) m am lakat prezidentligiga saylan-
gan Ali Akbar Xoshim iy Rafsanjoniy (1934-yilda tu g ‘ilgan) iqtisodiy islo-
ho t o ‘tkaza boshladi. Ayni paytda ijtim oiy hayotni liberallashtirish y o ‘lini
tu td i.
Biroq bu y o i katta qiyinchiliklarga duch keldi. Bu, bir to m o n d an , 1980—
1988-yillarda davom etgan E ron — Iroq urushi oqibatida ko‘riIgan katta
iqtisodiy y qotish (350 m lrd dollar zarar k o ‘rildi, 700 m ing eronlik o id i)
bilan b o g iiq b o is a , ikkinchi to m o n d an , A Q S H ning E ronni xalqaro terro-
rizm m arkazlaridan biri deb e i o n qilishi bilan b o g iiq edi. A Q SH Eron
bilan savdo aloqalarini to ‘xtatib q o ‘ydi. Boshqa G ‘arb davlatlari esa Eronga
ilg‘o r texnologiya kiritishni taqiqlab q o ‘yishdi.
A h o lin in g ishlab chiq arish s u r’atiga nisbatan te z k o ‘p ayishi, ja h o n
b o z o rid a neft n a rx in in g p asa y ish i, ayni p a y td a , E ro n d a n eft ish lab
ch iq arish n in g 2 b aravar kam ayishi vaziyatni yan ad a m urakkablashtirdi.
S h u nday sharoitda, 1997-yil avgustida M uham m ad X otam iy m am lakat
prezidentligiga saylandi. U shia ruhoniy larining yangi avlodiga m ansub
Do'stlaringiz bilan baham: