Esda saqlang:
«Har bir kchada ikkitadan non dkoni, bir juft shirinliklar
dkoni, ikkita pivo bari va kplab magazinlar blishi lozim, asosiysi ulaming
hammasi xususiy blishi kerak».
Vatslav Gavel.
1945-yil 6 -m artd a eski burjua hukum ati o ‘rniga
_______R um iniya_______ P etru G ro z a b o sh liq X alq d e m o k ra tik fronti
h u k u m a ti tu z ild i. H u k u m a t fashizm ta ra fd o rla ri y erla rin i, m u lk larin i
musodara qildi va yersizlarga b o iib berdi. 1945-yil oktabrda G eorgi G eorgiu-
Dej R K P (1948-yil fevralidan R IP — R um iniya Ishchi Partiyasi) rahbari
etib saylandi. Sovetlar tipidagi sotsializm qurish boshlandi. K orxonalar,
226
banklar davlat mulkiga aylantirildi. 1947-yil 30-dekabrda qirol Mixay taxtdan
voz kechib, Ruminiya Xalq Respublikasi deb e ’lon qilindi. 1952-yil sentabrda
K onstitutsiya qabul qilindi. Petru G roza iste’foga chiqdi va G eorgi G eorgiu-
Dej V azirlar Kengashi raisi (1961 -yildan P rezidentlik) lavozim ini ham
egalladi. 50-yillarda 2 ta besh yillik reja bajarildi. 1960-yilda 11,5 m ln
to n n a neft ishlab chiqarildi. Bu 1938-yilga nisbatan 2 baravar k o ‘p edi.
1958-yilda Sovet q o ‘shinlari m am lakatdan olib chiqib ketildi.
1962-yili m am lakatda qishloq xo‘jaligini jam oalashtirish tugadi. Q ora
va rangli m etallurgiyani rivojlantirish choralari belgilandi.
1965-yil iyulida G. G eorgiu -D ej vafot etgach, partiyada uning o ‘rnini
N. C haushesku egalladi. Prezidentlik lavozimi tugatilib, 1974-yilda qayta
joriy qilindi va N. C haushesku uni ham egalladi. N atijada uning diktatorligi
qaro r topdi.
R um iniya hukum ati R um iniyaning o ‘ziga xosligini ta ’kidlab, «Brejnev
doktrinasi»dan saqlanar, 0 ‘1Y 0K integratsion tadb irlarining b a’zilarida
q atn ash m a s, X XRni q o ‘llab-quvvatlar, xalqaro tash k ilo tla rd an yordam
olishga harakat qilardi.
80-yillarda iqtisodiyotning o ‘sish sur’atlari pasaydi. Yuksak texnologiyaga,
xususiy xo‘jaliklarga e ’tibor berilm adi. Aholi ta ’m inoti yom onlashdi.
1987-yil Brashovada «Yo‘qolsin diktator!» shiori ostida b o ‘lib o ‘tgan
nam oyish bostirildi. 1989-yil 17-dekabrda T in iish oarad a (Transilvaniya)
p rotestant ruhoniylam i ko‘chirish jarayonida g ‘alayonlar kelib chiqdi va
ular qurol yordam ida bostirildi. H okim iyatdan norozi b o ‘lganlar M illatni
Q utqarish Fronti (M Q F ) tuzdilar. Unga 1. Iliyesku rahbarlik qildi.
1989-yil 22-dekabrda C haushesku diktaturasi ag ‘darib tashlandi. 25-
dekabrda d iktator va uning xotini sud qarori bilan otib tashlandi. 1990-yil
m ayida saylovda I. lliyesku P rezident qilib saylandi. M am lakat bo zo r
iqtisodiyotiga o ‘taboshladi. Xususiylashtirish kuchaytirildi. Lekin ahvolni
yaxshilashning iloji b o im a d i. A holining turm ush darajasi pasaydi. Olib-
sotarlik, jinoyat kuchaydi.
1996-yilgi saylovda liberallar rahbari E. K onstantinesku Prezidentlik
lavozim ini egalladi. U xususiylashtirishni tugallash, ch e t el investitsiyalarini
jalb qilish, ishlab chiqarish sam aradorligini va aholi darom adini oshirish
u c h u n q a to r tadbirlar belgiladi. Lekin ahvol yaxshilanm adi. 2000-yilgi
saylovlarda yana 1. Iliyesku Prezidentlik lavozimiga keldi.
в .
1944-yil 9 -sen tab rd a Bolgariyada V atan fronti
----------------- ----------------- hukum ati tuzilib, unga K. G eorgiyev boshchilik
qildi. 20 yillik em igratsiyadan 1945-yil noyabrda m am lakatga qaytib kelgan
G. D im itrov Xalq majiisi raisligiga saylandi. 1945-yil noyabrda fashizmga
yon bosganlar mulki milliylashtirildi. 1946-yil m artda agrar islohot o i k a -
zildi.
1946-yil 15-sentabrda Bolgariya Xalq Respublikasi deb e i o n qilindi va
y an g i h u k u m a tg a G . D im itro v b o s h c h ilik q ild i. M a m la k a td a sovet
227
nam unasidagi so tsializm qurish b o sh lan d i. 1947-yilda b arch a m ulklar
m illiylashtirildi.
G . D im itrov 1949-yil iyul oyida, uning o ‘m iga kelgan V. Kolarov esa
1950-yil y an v ard a vafot etd i. D avlat va p artiy a b o sh lig ‘i lavo zim in i
G. C hervenkov egalladi. U ning shaxsiga sig‘inish iqtisodiyotga katta zarar
yetkazdi. Sanoat o ‘sishi, aholini zarur m ahsulotlar bilan ta ’m inlash darajasi
pasaydi. Bir q ator shaxslar qatag‘on qilindi.
1954-yil m artida partiya rahbarligiga T odor Jivkov keldi. G . C herven-
kov hukum at boshlig‘i lavozim idan ozod qilindi, uning o ‘rniga A. Yugov
tayinlandi. T o do rJivkov 1962-yilda A. Y u g o v o ‘rnini ham egalladi. U 1971-
yil iyulidan m am lakat Prezidenti lavozimiga saylandi va diktaturasini o ‘m atdi.
M am lakat hokim iyat tuzilm alarida urug‘-aym oqchilik avj oldi.
T. Jivkov davrida yangilanish va zam onaviy texnika ham d a texnologi-
yalarni jo riy etish, ishlab ch iqarish ni intensivlashtirish, uning sam arad o r-
ligini oshirish uchun xo‘jalik va boshqaruv tizimi o ‘zgartirib borildi. M ehnat
intizom ining qattiqlashuvi oylik m aosh va nafaqalarni oshirish, ijtim oiy
iste’mol fon d larin i k uchaytirish ham d a yangi uy -joy lar qurilishi bilan
q o ‘shib olib borildi. M am lakatda sanoat o ‘sdi, A E S lar qurildi, qishloq
xo‘jaligi va shah arlar yangi qiyofaga kirdi. M am lakat 0 4 Y 0 K ishida faol
qatn ash d i.
A m m o ishlab c h iq a rish sa m a ra d o rlig i d ey arli o ‘zg a rm ad i, yuksak
texnologiyalam i uning asosiy kuchiga aylantirishga m uvaffaq b o ‘linm adi.
Investitsiyalar qisqara bordi, milliy boylikning o ‘sish sur’atlari, m ehnatkashlar
turm ush darajasi pasaydi. M am lakatda korrupsiya kuchaydi. 80-yillarning
ikkinchi yarm ida aholining keng qatlam lari tuzum dan norozi b o ‘laboshladi.
Sovet davlatidagi qayta qurishni T. Jivkov norozilik bilan qarshi oldi. U
1987-yiIda Bolgariyani SSSR tarkibiga q o ‘shib olishni so ‘radi, Iekin sovet
rahbariyati bunga rozi b o ‘!madi. S hundan so ‘ng T. Jivkov m am lakatda
«sotsializm ning yangilangan m odeli»ni qurishga kirishdi.
1988-yildan boshlab hech qanday tayyorgarliksiz korxonalarning o ‘zini
o ‘zi b oshqarishi t o ‘g ‘risida, qishloq joylarda o ‘zini o ‘zi m ablag ' bilan
ta ’m inlashni tashkil etish haqida farm onlar chiqardi va dunyo bozori narx-
larini joriy qildi. A m m o bu ahvolni yanada m urakkablashtirdi.
1989-yil 10-noyabrda T. Jivkov o ‘z lavozim idan chetlash tirild i, sud
qilinib, qam oq jazosiga hukm qilindi. 1996-yildan uy qam og‘ida saqlanadigan
b o i d i . 1990-yil yozidagi say lo v lard a n s o ‘ng Jely u Jelev p re z id e n tlik
lavozim ini egalladi. Lekin ishlab chiqarishning pasayishi, inflatsiyaning
o ‘sishi, o z iq -o v q a t tan q islig i ku ch ay d i. 1996-yil kuzidagi say lo vlarda
m am lakat prezidentligiga P. Stoyanov saylandi. 2001-yilgi saylovlarda Georgi
Parvanov g ‘alaba qildi.
Bolgariyada Yevropa Ittifoqi bilan yaqinlashish, bozor iqtisodi qo n u n -
larini joriy etish natijasida milliy valutaning kuchayishi va inflatsiyaning
susayishi ta ’m inlandi. Aholi sotsialistik xom xayollardan qutulabordi.
228
v,
.
.
Bu yerda 1945-yil 7 -m artd a I. Broz T ito b o sh-
Do'stlaringiz bilan baham: |