Shunday sharoitda Sovet hukum ati g‘alla yetishtiruvchi asosiy tabaqa —
quloqlarb ilan sog‘lom aql nuqtayi nazaridan til topishish o ‘rniga zo‘ravonlik
siyosatini q o ‘llashga o ‘tdi. 1918-yilning m ayidan boshlab m am lakatda oziq-
ovqat diktaturasi o ‘matildi. Oziq-ovqat komissarligiga (vazirligiga) favqulodda
vakolatlar berildi. M am lakatda don bilan erkin savdo qilish taqiqlandi. Donga
q at’iy bah o belgilandi. D ehqonlar o ‘zlariga iste’mol va u m g ‘ u ch u n belgilan-
gan norm ada g ‘alla qoldira olar, qolganini esa davlatga topshirishga m ajbur
edilar. G ‘allani yashirganlar «xalq dushm ani» deb e ’lon qilinardi va ularni
10 yillik ozodlikdan m ahrum etish ham da m ol-m ulkini m usodara qilish
jazosi kutardi.
1918-yilning o ‘zidayoq quloqlardan 13 mln pud don va 50 m ln gektar
yer tortib olinadi. Davlat, ayni paytda, dehqonlarga b o ‘lib berilganidan
ortib qolgan yerda sovet xo‘jaligi (sovxoz), ya’ni sovet davlatining qishloq
xo‘jalik korxonasini tuza boshladi. Sovxozlarda ishlovchilar qishloq x o ‘jaligi
ishchilari hisoblanardi. 1918-yilning oxiriga kelganda sovxozlar soni 3
m ingdan ortiq b o ‘lib, ularning yer m aydoni 2 m ln desyatinaga yaqin edi.
Sovxozlardan tashqari, dastlabki ja m o a x o ‘jaligi — yerni birgalashib
ishlovchi shirkatlar ham tuzila boshlandi. Bu shirkatlarga asosan hech narsasi
yo‘q deh qonlar va batraklar birlashgan edilar.
Sovet davlati o ‘zining 74 yillik um rining eng gullab-yashnagan davrida
ham aholisini chet eldan g ‘alla sotib olib ta ’m inlashga m ajbur b o ‘lgan edi.
Buning ildizi 1918-yilga borib taqaladi. C hunki xuddi shu yildan boshlab
g‘alla yetishtim vchi asosiy qatlam — boy d eh q o n lar y o ‘qotila boshlangan
edi. Bu boy dehqonlar, aslida, bugungi rivojlangan davlatlardagi ishbilarm on,
tadbirkor ferm erlar kabi edi.
Um um iy koMamdagi fuqarolar urushi 19 18-yiIning
yozidan boshlandi va 1920-yilning oxirigacha davom
etdi. Ayni shu yillar davom ida A ntanta davlatlari
bosqinchilik yurishlari ham uyushtirdi. Shuning
uchun 1918-yilning yozidan 1920-yilning oxirigacha b o ‘lgan davr Sovet davlati
tarixiga fuqarolar um shi va chet el intervensiyasi davri sifatida kirdi. X o‘sh,
fiiqarolar urushi va chet el intervensiyasining sabablari nim a edi?
1918-yilning yanvar oyida Ruminiya Sovet hukum atining og‘ir ahvolidan
foydalanib, Bessarabiyani bosib oldi. M art-aprel oylarida Buyuk Britaniya,
Fransiya va AQSH M urm ansk va Arxangelskka, Y aponiya, A Q SH , Buyuk
Britaniya U zoq S harqqa q o ‘shin tashladi. T urkiya esa A rm anistonni va
O zarbayjonning k atta qism ini bosib oldi. Buyuk Britaniya q o ‘shinlari esa
T urkm anistonning bir qism ini egalladi.
A ntanta rahbarlari birinchi ja h o n um shi yillarida Avstriya — Vengriya-
ning asir olingan Rossiyadagi chex va slovak m illatiga m ansub askarlaridan
foydalanishga ham qaror qildilar. A ntanta M uvaqqat hukum at bilan kelishgan
holda ulardan alohida chexoslovak korpusi deb atalgan korpus tuzdi va
qurollantirildi. 45 m ing kishilik bu korpus A ntanta q o ‘m ondonligiga b o ‘ysu-
n a r edi.
Do'stlaringiz bilan baham: