Э. Шодмонов, Д. Бабабекова, Б. Турсунов корхона иқтисодиёти ва инновацияларни бошқариш

1.5.
 
Бозор иқтисодиѐти ва бозор модели 
Бозор иқисодиѐтининг моҳияти унинг асосий белгиларида намоѐн
бўлади:
Бозор иқисодиѐтининг энг муҳим белгилари: 
1.
 
Иқтисодий эркинлик, мулкчиликнинг турли шакллари ва
хўжалик юритиш шаклларининг кўплиги билан белгиланади.
Мулкдор-
лар фаолияти эркин бўлиб, мулкчиликнинг ягона шаклига устунлик 
берилмайди. Хўжалик юритиш якка тартибда, жамоага уюшиб шерикчилик, 
пайчилик, акционерлик асосида, ўз маблағига ѐки қарзга олган маблағ 
хисобига хўжалик юритиш ер ва бошқа воситаларни ижарага олиш ҳамда 
ишлатиш биргаликда олиб борилади. Эркинлик мулкдорларни ишлаб 
чиқариш омилларига, яратилган товарларга эгалик қилишига ўз товарини, 
пулини ўз билганича ишлатиш учун имконият яратиб беради. Ҳар бир 
корхона, ташкилот, фуқаро ўзига маъқул иш билан ихтиѐрий равишда 
шуғулланади. Фойдасини ҳам, зарарини ҳам ўзи кўради. Ишлаб чиқарув-
чиларнинг алоқалари бозор орқали бир-бири билан боғланади. 
2.
 
Бозор иқтисодиѐтида товар тақчиллиги бўлмайди
. Бозорда 
сотувчи билан харидор бир-бирини эркин танлайди. Бозорда ишлаб 
чиқарувчи эмас, балки истеъмолчи ўз ҳукмини ўтказади. Товар ва 

---

хизматларнинг сифатига ва нархига қараб, танлаб олиш имконияти пайдо 
бўлади.
3.
 
Бозорда нархлар эркин ташкил топади.
Нархни юқоридан давлат 
белгилаб бермайди, у бозорда талаб ва таклиф асосида, харидор билан 
сотувчининг шартлашуви, савдолашуви асосида юз беради. Бозорда кели-
шилган нарх шаклланади. Нарх пул билан ўлчанади. Пулсиз бозор бўлмайди. 
Пул бозор иқтисодий муносабатларининг асосини ташкил этади. Пулнинг 
айланиши, эмиссияси, валюта курси бозордаги вазиятни кўрсатиб туради.