E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

 
1.15. Yoqilg’i energetika resurslarini me’yorlash bo’yicha texnik-
iqtisodiy korsatkichlar 
Yoqilg‘i energetika resursi (YoER) iqtisodiy zaxirasini aniqlash 
energo iqtisodiy ko‘rsatkichlar tizimi yordamida amalga oshiriladi. 
Korxonalarda 
energiyadan 
foydalanishning 
asosiy 
majmuaviy 
ko‘rsatkichlari bo‘lib, yoqilg‘i, issiqlik va elektr energiyaning ishlab 
chiqarayotgan mahsulot birligiga solishtirma sarfni hisoblanadi.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya sarflari bo‘yicha 
me‘yorlashning shartli yoqilg‘isi quyidagicha aniqlanadi: 
Q
K
E
K
B
q
e



m
А
,
(1.5) 
Bu erda B – korxonaga tashqaridan iste`mol etilgan yoqilg‘i miqdori; 
K
e
, K
q
– mos ravishda elektr va issiqlik energiyasini ishlab chiqarish va 
iste`mol joylariga uzatish uchun zarur bo‘lgan va shartli yoqilg‘i 
miqdorida o‘lchangan, yoqilg‘i ekvivalenti; E – korxonaning tashqaridan 
olgan elektr energiya miqdori mVt.s; Q – korxonaning tashqaridan olgan 
issiqlik energiyasining miqdori, Gkal. 
Mahsulot, ish, xizmatlarning energiya sig‘imi (A
p
m.sh.yo./dona (t, kg 
va h.k.)) to‘g‘ridan – to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya xarajatlarni (A
yoer
) 
mahsulot hajmiga nisbatini ko‘rsatadi va bu tahlil etilayotgan davr ichida 
bo‘lishi kerak: 
P
A
A
p

, 
(1.6) 
Mahsulot energosig‘imliligi (E
p
, ming kVt.s/dona, (t, kg va x.k)) tahlil 
etilayotgan davrda hamma iste`mol etilgan elektr energiyani (E) mahsulot 
hajmiga nisbati bilan o‘lchanadi: 
P
E
E
p

, 
(1.7) 

---

87 
Mahsulotning issiqlik sig‘imi (Q
p
, Gkal/dona, (t, kg va h.k.)) tashkil 
etayotgan davrda barcha iste`mol etilayotgan issiqlik energiyasi (Q) ni 
mahsulot hajmi(P)ga nisbati bilan aniqlanadi: 
P
Q
Q
p

, 
(1.8) 
Mehnatning energiya qurollanganligi (A
m
, ming sh.yo./dona (t, kg va 
x.k)) – taxmin etilayotgan davrda, to‘g‘ridan-to‘g‘ri umumlashtirilgan 
energiya sarflar (A
yoer
) ni, sanoat ishlab chiqarish xodimlarining o‘rtacha 
ro‘yxatdagi soniga (O
n
) nisbati: 
п
yoer
m
O
А
А

, 
(1.9) 
Mexnatning elektr qurollanganligi (E
p
, ming kVt.s/inson) – tahlil 
etilayotgan davrda korxonada hamma iste`mol etilayotgan elektr 
energiyani sanoat ishlab chiqarish xodimlarining o‘rtcha ro‘yxatidagi soni 
O
n
ga nisbati:
п
т
O
E
E

, 
(1.10) 
Mehnatning quvvat bo‘yicha energiya qurollanganligi (E
tm
, ming 
kVt.s/inson) – bu korxonadagi barcha tok qabul qiluvchilarning o‘rnatilgan 
quvvati (E
m
) ni korxona ishlab – chiqarish xodimlarining o‘rtacha 
ro‘yxatdagi soni (O
n
) ga nisbati: 
п
m
tm
O
E
E

, 
(1.11) 
Elektrlashtirish 
koeffisienti 
(E
e
, 
ming 
kVt.s/t.sh.yo.) 
– 
rejalashtirilayotgan davrda korxonada barcha iste`mol etilgan elektr 
energiya (E) ni, to‘g‘ridan – to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya sarflar 
(A
yoer
)ga nisbati: 
yoer
e
А
E
E

, 
(1.12)