E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

5.23. Rasm. Chastota o‘zgartirgichlar yordamida uzatishni 
rostlaydigan nasos o‘rnatmasining sxemasi. 
AD1 
AD2 
AD3 
PCh 
tarmoq 

---

316 
Boshqa elektr dvigatellar AD1, AD2 tarmoqqa to‗g‗ridan – to‗g‗ri 
ulanadi. N1-N3 nasoslar umumiy M magistralda ishlaydi. Rasm. 5.23. dagi 
nasosli stantsiyaning haraktyeristikasi rasm. 5.24. da ko‗rsatilgan.
5.24. Rasm. Suv uzatishni bir tekisda rostlanadigan nasos 
stantsiyasining ishlash rejimlari.
Ushbu sxemada tarmoq haraktyeristikasi – egri chiziqli 1, 
rostlanmaydigan EYu li ishlashida nasos stantsiyasining haraktyeristikasi, 
bitta agregat uchun egri chiziq 2, ikkita parallel agregat uchun egri chiziq 
3, uchta parallel agregat uchun egri chiziq 4 berilgan. A, B, V nuqtalarda 
nasos agregati ishlaganda uzatish funktsiyasining 
( )
G

F.I.K. ga 
bog‗liqligi ko‗rsatilgan. AD3 elektr dvigatelining aylanish chastotasini 
rostlash chastota o‗zgartirgich yordamida va 0 dan G
B
gacha oraliqda 
nasosli o‗rnatmaning suv uzatishini rostlash mumkin. Ushbu oraliqda suv 
uzatishni olish uchun faqat AD3 chastota o‗zgartirgich bilan ishlaydi. 
Qolgan N1 va N2 nasoslar o‗chirilgan holda turadi. Ushbu holatda, N3 
nasosning AD3 ni aylanish chastotasini bir tekisda o‗zgartirish bilan 0 dan 
nominal qiymatgacha suv uzatish sarfini o‗zgartirib, nasosning 5, 6, 7 
haraktyeristikalarini olish mumkin. Ushbu nuqtalarda nasos pasaytirilgan 
bosimda va nominalga yaqin F.I.K. da ishlaydi. Biroq elektr dvigatelining 
aylanish chastotasi nominaldan oshganda, nasos va elektr dvigatellaridagi 
podshipniklar ishlash ishonchliligi kamayadi. Shuning uchun nasos 
stantsiyasining suv uzatish miqdoriga bog‗liq holda elekt dvigatelining 
aylanish chastotasi rostlanadi. Bu esa EE ning isrofini oldini oladi.

---

317 
Nasos stantsiyasining suv uzatish sarfini rostlash uchun EYuChR ni 
ishlatish qo‗shimcha quyidagi afzalliklarga ega: bir tekisda ishga tushirish 
va to‗xtatish hisobidan chastota o‗zgartirgich yordamida katta ishga 
tushirish va to‗xtatish toki yo‗qotiladi, tso‘moprovod tarmoqlarida 
gidravlik zarbani yo‗qotadi, tso‘moprovodlarning ishlash muddati oshadi, 
EYu da kompensirlovchi qurilmani ishlatish zarurati yo‗q. 
Agar shahar yoki korxonani suv iste‘molining tipik grafigi berilsa, 
suv uzatishni turli xil rostlash metodlarining samaradorligini taqqoslash 
mumkin, masalan bir sutka uchun (rasm. 5.25).