E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

Shamol elektr stansiyasi
(SHES) — Shamol oqimining kinetik 
energiyasini elektr energiyasiga aylantiruvchi qurilma. Shamol dvigateli, 
elektr toki generatori, generator va dvigatelning ishini boshkaruvchi 
avtomatik qurilma hamda ular oʻrnatiladigan inshootlardan iborat. Shamol 
elektr stansiyasidan, koʻpincha, shamol oqimining oʻrtacha yillik tezligi 
yuqori (5 m/sek dan katta) boʻlgan va markazlashtirilgan elektr taʼminot 
tarmoqlaridan uzoqda joylashgan hududlarda (Oʻrta Osiyoda — dasht, 
chul va chala chullarda) elektr energiyasi manbai sifatida foydalaniladi. 
Shamol elektr stansiyasida 8 kVt dan 1,2 MVt gacha quvvatli elektr 
energiyasi hosil qilish mumkin. Shamol elektr qurilmasining tuzilishi 1.8-
rasmda ko‘rsatilgan. 
Shamol 
energiyasidan 
foydalanish 
xozirgi 
kunda 
jaxon 
energetikasining keskin o‗suvchi tarmog‗idir. Masalan: 2000-yilda 
jaxonda shamol energetik qurilmalarining umumiy quvvati 17,8 GVt 
bo‗lgan bo‗lsa 2002-yilga kelib esa 31,1 GVTga etdi.
Bundan 10 –yillar avval shamol elektr qurilmasi quvvati 300-500 kVt 
bo‗lgan bo‗lsa, 2000-2002-yillarga kelib shamol elektr qurilmasi quvvati 
1-2 MVtli bo‗ldi. Bu esa elektr energiyani tannarxini pasayishiga olib 
keldi. Katta shamol elektr qurilmalari normal ish rejimida ishlaganda, uni 
ishlab chiqargan elektr energiyasi tannarxi yoqilg‗i ishlatiladigan elektr 
stansiyalarining enerpgiyasi qiymatiga yaqinlashadi. O‗zbekistonning ko‗p 
qismida xususan tekisliklarida kuchli shamol esadi. Aniqlangan 
ma‘lumotlarga qaraganda, O‗zbekiston cho‗llarida esadigan shamoldan har 
m
2
maydon xisobiga 240 kVt elektr quvvati olish mumkin. Kuchli 

---

68 
esadigan Bekobod, Afg‗on shamollari yo‗nalishida bu ko‗rsatgich bundan 
xam yuqori.