E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

5. Karbonat kislota tuzlarining termik parchalanishi.
M is gidroksikarbonat va kalsiy karbonatning parch a­
lanishi.
2 ta probirka olib ularga malaxit (C u2( 0 H ) 2C 0 3 va 
C a C 0 3 (bo‘r kukuni) tuzlaridan probirkaning 1/8 qismi- 
gacha) alo h id a-alo h id a, solib, p robirkalarning og‘zini 
gaz o ‘tkazgich nay o 'rn atilg an tiq inlar bilan berkiting. 
G az o ‘tkazgich nay uchini probirkadagi ohakli suvga 
botirib q o ‘ying. Probirkalardagi tuzlarni b irin-ketin qiz­
diring. Ohakli suvda qanday o'zgarish b o ‘ladi? Bu hodisa 
qanday tushuntiriladi? Bu tuzlarning qizdirishga barqa- 
rorligi orasidagi farqni aniqlang.
K R E M N I Y
K rem niyning D .I. Mendeleyev elem entlar davriy siste- 
masidagi o ‘rnini, elektron konfiguratsiyasini va uning atom 
o ‘lcham ini, nam oyon qiladigan oksidlanish darajalarini 
k o ‘rsating.
1. Erkin kremniy va silanning olinishi.
2 
m ikroshpatel toza qum (kvars qum i yoki silikagel) 
va 4 mikroshpatel magniy kukuni olib, shisha ustida shisha 
tayoqcha yordam ida yaxshilab aralashtiring. Hosil b o ‘lgan 
aralashm ani o'tg a chidam li probirkaga solib, shtativga tik 
holda mahkamlang. Dastlab probirkaning hamma tom onini, 
keyin esa uni aralashma turgan joyidan qizdiring. Aralash- 
m aning kuchli ch o ‘g ‘lanishini belgilang. Shu paytda qiz- 
dirishni to ‘xtating. A ralashma sovigach probirkani qog‘oz 
ustida sindiring va krem niy, magniy oksidi, magniy sili- 
tsidlaridan iborat qotib qolgan massani shisha siniqlaridan 
pinset yordamida ajrating. Ichida 10—15 tom chi 4 n li xlo­
rid kislota eritm asi b o ‘lgan tigel tayyorlang va unga hosil 
qilingan massadan bir necha b o ‘lakcha tushiring. Reaksiya 
natijasida hosil b o ‘ladigan silan (SiH 4) ning o ‘z -o ‘zidan
66

---

alangalanishini va tigelda qolgan krem niy kukunlarining 
rangini belgilang.