E. M. Colocassides College of Tourism & Hotel Management, Doctor of Science in

 
Аннотация: 
Сув
 
узатиш
 
насос станцияларидаги асосий гидромеханик 
жиҳозларининг ҳар бири алоҳида қурилма бўлиб, сув узатиш жараёнида аниқ 
бир вазифани бажарилишини таъминлаш, уларнинг ишончлилигини ўрганиш 
кетма-кетлигини қўллаб босқичларда ишончлилик даражасини ҳисоблашга 
таъсир этадиган, ўзгарадиган кўрсаткичларнинг характеристикалари орасидаги 
миқдорий боғланишларни белгилаш имкониятига эришилади.
 
Калит сўзлар: 
сув узатиш
 
насос станциялари, гидромеханик жиҳозлар, 
қурилма, сув узатиш жараёнлари, вазифа, таъминлаш, ишончлилик даражаси, 
назария, аппарат, кўрсаткич, характеристика, эҳтимоллик.
 
 
Full reliability of hydromechanical equipment of pumping 
stations 
 
Nazira Nazarovna Alibekova 
Jizzakh Polytechnic Institute 
 
Abstract:
Each of the main hydromechanical equipment in pumping stations is 
a separate device, which allows you to determine the quantitative relationships 
between the characteristics of the variables that affect the calculation of the level of 
reliability in stages, using a sequence of studying their reliability. 
Keywords:
water transmission pumping stations, hydromechanical equipment, 
device, water transfer processes, function, supply, level of reliability, theory, 
hardware, indicator, characteristic, probability.
 
Республикамизда қишлоқ хўжалик экинларига талаб қилинган сувни 
кафолатланган миқдорда етказиб берилишини таъминлаш учун сув узатиш 
насос станцияларини қайта қуриш ва реконструкция қилиш, гидромеханик 
жиҳозларни ва технологияларни такомиллаштириш йўли билан ишончли 
ишлашини таъминлашни кенг қамровли тадбирлар натижасида амалга 
оширилмоқда. 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини янада 
ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегиясида, жумладан «...энергия ва 
ресурслар сарфини камайтириш, ишлаб чиқаришга ресурс тежамкор 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
270

---

технологияларни кенг жорий этиш» [1] муаммолари алоҳида таъкидлаб 
ўтилган. Мазкур вазифани амалга оширишда, жумладан суғориш тизими сув 
узатиш насос станцияларининг хавфсиз ва ишончли ишлашини таъминлаш, 
гидромеханик жиҳозларнинг конструкцияларини такомиллаштириш, улардан 
самарали фойдаланиш механизмларини ишлаб чиқиш бўйича илмий тадқиқот 
ишларини олиб бориш муҳим аҳамият касб этмоқда. 
Сув узатиш
 
насос станциялари ёрдамида узатилаётган сув сарфини талаб 
қилинган миқдорда бўлишини таъминлаш унинг таркибидаги гидромеханик 
жиҳозларнинг ишончли ишлашига боғлиқдир. Бу талабни бажарилишини 
таъминлаш учун гидромеханик жиҳозларнинг бузилиш ёки бузилмасдан ишлаш 
эҳтимоллигини аниқлаш билан чегараланиб қолмасдан, балки уларнинг хар 
бири томонидан бажариладиган ишларни тўлиқ бажара олишни инобатга олиш 
керак. 
Сув узатиш насос станцияларидаги асосий гидромеханик жиҳозларининг 
ҳар бири алоҳида қурилма бўлиб, сув узатиш жараёнида аниқ бир вазифани 
бажарилишини таъминлаш лозимдир, уларнинг ишончлилигини ўрганиш учун, 
оқизиқларни тозалаб олиб ташлаш қурилмаси мисолида кўриб чиқамиз. 
Оқизиқларни тозалаш қурилмасининг ишончлилигини баҳолашда фақат унинг 
бузилиш ва бузилмасдан ишлаш ҳолатларининг эҳтимоллигини билиш билан 
чегараланиб қолмасдан, балки унинг асосий вазифаси бўлган панжаралар 
олдида тўпланиб қолган оқизиқларни тозалаб олиб ташлаш жараёнини тўлиқ 
бажарилишини хам аниқлашни инобатга олиш керак. Оқизиқларни ушлаб 
қолиш панжаралари олдида бетартиб равишда тўпланиб қолган оқизиқларни 
тўлиқ қамраб тозалаб олиб чиқиб кетиш вазифасини бажарилишини таъминлаш 
учун,тозалаш жараёнида фойдаланиладиган қурилманинг кўрсаткичлари талаб 
қилинган ўлчамларда ва шаклда бўлиши керак. Бу ҳолатни ўрганиш учун 
қурилманинг элементларига таъсир этувчи кучларни ва уларнинг йўналишини, 
мустаҳкамликни таъминлаш нуқтаи назаридан аниқлаш талаб этади. 
Шунингдек оқизиқларнинг таркиби хамда ўлчамлари ва оқиб келиши, 
хажмининг турли ҳилда бўлиши алоҳида аҳамиятга эга эканлигини инобатга 
олиш лозим. Юқорида санаб ўтилган кўрсаткичларнинг тасодифий ҳолатларда 
(кўрсаткичларда) бўлишини эътиборга оладиган бўлсак, у ҳолда бу усул билан 
қурилманинг ишончлилигини қиймат кўрсаткичлари орқали баҳолаб тўғри 
натижаларга эришиб бўлмайди. Ҳисоблашда бу усулни қўллаш тозалаш 
жараёнининг хамма кўрсаткичлари талабни қондирадиган ҳолатдаги, 
тизимнинг ишончлилик кўрсаткичи қийматининг бирга тенг бўлган абсолют 
ҳолатини беради. Бундай ҳолатда қурилманинг оқизиқларни талаб даражасида 
тозалаб олиб ташлай олмаслиги қийматининг нолдан биргача тартибсиз 
ўсишига олиб келади. Бу албатта жараённинг физик моҳиятига зиддир[2].
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
271

---

Оқозиқларни ушлаб қолувчи панжаралар олдида тўпланиб қолган 
ифлосликларни тозалаб олиб ташлаш учун қурилманинг кўрсаткичларини 
ўзгариши ва оқизиқларнинг оқиб келиш ҳолатларини кетма -кетлик билан 
ўрганиш жараёнда содир бўладиган холатларини тўғри баҳолашни 
таъминлайди. Ишончлилик назарияси аппаратини кетма-кет қўллаб 
босқичларда ишончлиликни ҳисоблашга таъсир этадиган ўзгарадиган 
кўрсаткичларнинг характеристикалари орасидаги миқдорий боғланишларни 
белгилаш имкониятига эришилади. 
Масалан оқизиқларни ушлаб қолувчи панжаралар олдида тўпланиб қолган 
ифлосликларни тозалаш қурилмасининг ишочлилик ҳолатини баҳолаш даври 
учун оқизиқларни тўлиқ қамраб олиши (ишончлилик кўрсаткичи-