KIRISH
Mavzu dolzarbligi:
Bilamizki hozirda butun jahon boʻylab ishlatilgan plastik
polimer mahsulotlarini qayta ishlash biologik jihatdan tabiiy parchalanmaydigan
chiqindini yigʻish
va qayta ishlash orqali, sanoatda foydali boʻlgan xom ashyosi
sifatida foydalanish yoʻllarini ishlab chiqish keng miqyosda oʻrganilib yoʻlga
qoʻyilmoqda. Shu jumladan Oʻzbekistonda har yili biologik parchalanmaydigan va
uzoq muddatda atrof-muhitga zarar berish mumkin boʻlgan qattiq chiqindilarni
yoʻqotish uchun ham katta pul sarflaydi. Oʻzbekistonda har yili plastik chiqindilarning
14 foizi qayta ishlanadi. Plastik chiqindilarni yoqish jarayonlari ham havoning kuchli
ifloslanishiga olib keladi. Plastik polimerlar neft manbalaridan kelib chiqqanligi
sababli, ularni yoqilgʻiga aylantirishning mumkin. Bunday texnologiyalarni
kelajakdagi yoʻlga qoʻyish yoqilgʻiga boʻlgan talabni qondirish uchun yana bir yangi
yechim boʻlishi mumkinligi eʼtiborni tortadi. Qisqacha qilib aytganda ifloslanish kam
boʻlgan qayta ishlash jarayoni orqali plastik polimerlarni transport yoqilgʻiga
aylantirish, atrof-muhit ifloslanishiga qarshi kurashishda ham pulni tejashga yordam
beradi. Termoliz uslubidan koʻra plastik polimerlarni bio
- erituvchii orqali eritish
jarayonida plastik chiqindilarni samarali ravishda kamaytirishga olib kelish va
ekologik jihatdan samarali ekanligi aniqlangan. Maqolada siz shunday bio eritish
jarayonini uning samarasi, shunday bio erituvchi furfuril spirti va undan oligomerlar
sintez qilish jarayonlari va turli plastik polimerlarning bio-erituvchilarga taʼsiri haqida
sharhlar berilgan. Zamonaviy yoqilgʻi ishlab chiqarish uchun xar tomonlama mos va
optimal texnologiyalar orqali polimerlarni yoqilgʻiga aylantirishning texnik
xususiyatlari haqida ham tahlillar keltirilgan. Biz polimer chiqindilaridan resurs
sifatida foydalanish, muqobil yoqilgʻini qayta ishlash texnologiyalarini ishlab chiqish,
atrof-muhitni ifloslantiruvchi moddalarni samarali tarzda kamaytirish yoʻllari boʻyicha
keyingi tadqiqotlarimizda ham batafsil toʻxtalib oʻtamiz.
Tadqiqot maqsadi
Tadqiqot asosiy mazmuni plastik chiqindilardan yoqilgʻi
ishlab chiqarish
boʻyicha texnik-iqtisodiy asoslashni oʻtkazishga qaratilgan. Hozirda deyarli barcha
mamlakatlarda bu borada tadqiqot turlari oʻtkazilib plastik chiqindilarni energiyaga
aylantirish masalasini koʻrib chiqishmoqda va ushbu tadqiqotda asosan tadqiqotchilar
plastmassani suyuq moyga aylantirish uchun pirolizdan foydalanish ustida ish olib
bormoqda. Ushbu tadqiqotda asosiy eʼtibor bio-erituvchilar Furfuril spirti uning fizik
kimyoviy xususiyatlarini oʻrganish tahlil qilish va furfuril sooligomerlarini tezda
qotishma holiga kelish jarayoniga aks tasirni oʻrganishdan iborat. Ushbu tadqiqot
orqali bio-erituvchi sifatida foydalanish mumkin boʻlgan reaktiv reaksiya jarayonida
polimerlarga taʼsirini oʻrganish va maʼqul texnologik jarayonlarni ishlab chiqish.
MAVZU YUZASIDAN ADABIYOTLAR
TAHLILI
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
260
Furan arzon xom ashyo u xoʻjalik chiqindilarini qayta ishlash orqali olinadi va
sanoatda qurilish ishlab chiqarishda betonlar, keramika, metalllar tarkibiga qoʻshiladi
sababi furan kimyoviy jihatdan korroziyaga, ishqor taʼsiriga, issiqlikka chidamli
yopishqoqligi tufayli materialga mustahkamlik beradi. Chiqindini qayta ishlash sanoati
boʻyicha Xitoy va Yaponiya mamlakatlari birinchi oʻrinda turadi tabiiyiki furfuril spirti
ishlab chiqarish boʻyicha Xitoy jami jahon bozoridagi furfurilning 80% ni ishlab
chiqaradi.
Furfuril(C5H6O2)Bu gidroksimetilin guruhi bilan almashgan furan oʻz ichiga
olgan alkagol. Rangsiz(eski namunalari sargʻish rangda)yoqimsiz hid va achchiq
tamga
ega suvda barqaror, organik erituvchilarda yaxshi eriydi(qaynash harorati
171 °C zichligi 1. 13 g/sm3
Furfuril spirti kondensatsiyasi, reaktsiyasi natijasida hosil boʻlgan C9-C25
birikmalari, bioyoqilgʻi ishlab chiqarish uchun oraliq hom ashyo mahsuloti sifatida
ishlatilishi mumkin. Furfuril spirti qisqa zanjirli C9-C25 oligomerlarining molekulyar
tuzilishi va tarkibi gaz xromatografiyasi-spektrometriyasi (GC-MS) va mos ravishda
gaz xromatografiyasi, kondensatining molekulyar ogʻirligi, gel oʻtkazuvchanlik
xromatografiyasi bilan aniqlandi. GC/MS va GPC tomonidan taqdim etilgan
maʼlumotlarga koʻra, biz suvli tizimda furfuril spirti
kondensatsiyasi reaktsiya
jarayonida ikkita polimerizatsiya mexanizmi, bosqichma-bosqich polimerizatsiya va
zanjirli oʻsish polimerizatsiyasi birgalikda namoyon boʻlishini aniqladik. Mavjud
mexanizmlarga asoslangan soddalashtirilgan kinetik model yaratildi va kondensatsiya
mahsulotlari qisqa zanjirli oligomerlar C9-C25 olindi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
