E. H. Eshboyev, Y. M. Fayziyev teri va tanosil kasalliklari

O'simliklar ta'sirida vujudga kelgan dermatitlar. Hozir derma­titlarga sabab bo'ladigan 100 dan ortiq o'simlik turlari ma'lurh. Ularni odam organizmiga ta'sir etishiga qarab, obligat va fakulta-tiv qitiqlovchilarga ajratiladi. ' -_}

83

Ko'pincha o'simlik ta'siridan so'ng, terida eritema yoki pu­fakchalar hosil bo'ladi. Asosan daryo va ko'l bo'ylarida o'sadigan o'simliklar ta'sirida paydo bo'ladigan dermatitlar ko'p uchraydi. O'simlik ta'siridan 24—48 soat o'tgach, terida yo'1-yo'l yoki dog'li eritema hosil bo'ladi va asta-sekin pufakchalar ham paydo bo'lishi mumkin, oradan 5—6 kun o'tgach, toshmalar o'rnida pigmentatsiya kuzatiladi. Ko'pincha dermatitga o'simlik xlorofili yoki efir moyi sabab bo'lishi mumkin.Ъ

Davosi. Asosan mahalliy davo — kortikosteroidli malhamlar tavsiya etiladi, pufaklarni yorish hamda anilin bo'yoqlari surtish lozim.-p

EKZEMA (GUSH, ECZEMA)

-,. Ekzema — yunon. «ekzeo» — qaynash so'zidan olingan bo'lib, mayda-mayda pufakchalar qoplanib turadigan o'tkir ekzema o'chog'i qaynayotgan suvga o'xshaganligi uchun kasallikka shunday nom berilgan. Ekzema teri yuza qatlamlarining yallig'lanishi bo'lib, o'ziga xos nevrogen-allergik tabiatiga ega.^>

Etiologiyasi va patogenezi. Kasallikning kelib chiqishi va rivoj-lanishida asab tizimi alohida o'rin tutadi. Tekshirishlar shuni ko'rsatdiki, ekzema bilan og'rigan bemorlarning ko'pchiligida mar-kaziy asab tizimida turli o'zgarishlar va kasalliklar aniqlanadi. Bemorlar terisida asetilxolin moddasining ko'payib ketishi ekze­ma patogenezida asab tizimining muhim ahamiyatga ega ekaniigi-ni yana bir bor isbotlaydi. Ekzemaning kelib chiqishida me'da-ichak a'zolari faoliyati buzilishining ham salmog'i bor. ~

Ekzemali bemorlar me'da shirasining kislotalik darajasi pastli-gi, gastrit, kolit, xoletsistit kasalliklarining tez-tez uchrab turishi, me'da-ichak tizimining kasallik patogenezida muhim rol o'ynashi-dan dalolat beradi. Ekzemaning kelib chiqishida turli xil modda-larning ham ahamiyati bor. Bunga uy bekalarida uchraydigan sin-tetik yuvuvchi vositalar (ishqor, kukun) ta'sirida kelib chiqadi-gan ekzemani misol qilib ko'rsatish mumkin. Hozirgi davrda «pnev-moallergenlar» deb nom olgan kasallik qo'zg'atuvchilari olimlar diqqatini o'ziga jalb etmoqda. Pnevmoallergenlarga chang, to'qi-machilik tolasi, odam yoki hayvon epidermisi tangachalari va boshqalar kiradi. Ekologik muhitning buzilishi oqibatida kasallik

84

qo'zg'atuvchi omillar yil sayin ko'payib bormoqda. Har xil dori-lar va antibiotiklar ishlatish natijasida ham ekzema vujudga kelishi mumkin. Ekzemaning etiologiyasi va patogenezi haqida so'z ketganda, infeksion omillarni ham esdan chiqarmaslik kerak. Masalan, oyoq mikozi yoki chov epidermofitiyasida kasallik o'chog'idan ancha nari joylashgan sohalarda ikkilamchi allergik toshmalar — ekzematozli epidermofititlarning toshishi kuzatiladi. Shunday holatni mikrobli ekzemada ham uchratish mumkin.

Klinikasi. Ekzema o'zining patogenetik xususiyati, etiologik omillari va asosan klinik ko'rinishiga qarab quyidagi turlarga bo'linadi: chin, mikrobli, kasbga oid, seboreyali ekzema va bolalar ekzemasi. Klinik kechishiga ko'ra o'tkir, o'rtacha o'tkir va surunkali ekzemalar tafovut qilinadi>