E. Egamov,X. Asatullaev, Z. G. Allaberganov zamonaviy iqtisodiy ta’limotlar

v) «Xalq kapitalizmi»

Ikkinchi Jahon urushidan keyin institutsionistlar o’zlari oldin taklif qilgan «boshqaruvchilar inqilobi» va «jamoa kapi-talizmi» kontseptsiyalarini davom ettirdilar. Mazkur kontseptsiyaga binoan hozirgi zamon g’arb mamlakatlarida hokimiyat ayrim shaxslar qo’lida emas, balki jamoalar, eng avvalo, texnokratlar va menejerlar qo’lida bo’ladi. Bu mulkning juda ko’p mayda aktsio-nerlar o’rtasida bo’linib ketishi bilan va ishlab chiqarish ja-rayonining qiyinlashi bilan bog’liq. Institutsionalistlar tomo-nidan ishlab chiqilgan iqtisodiy fandagi boshqa yo’nalish – iqti-sodiy rivojlanish nazariyasidir. Bunda asosiy e’tibor iqtisodiy o’sishning texnikaviy-xo’jalik omillariga (texnikaning rivojla-nishi darajasi, ijtimoiy mahsulotdagi investitsiyalar ulushi va b.) qaratilgan.

XX asrning 40-yillari «xalq kapitalizmi» kontseptsiyasi shakllandi, unda XIX asr oxiridan boshlab kapitalistik tizimda yuz bergan o’zgarishlar qayd etiladi. Yirik korporatsiyalar va dav-lat tomonidan bozorning tartibga solinib turilishi bozordagi beqarorlikni va ortiqcha ishlab chiqarish inqirozini bartaraf etishga imkon beradi. Aktsiyalarning keng tarzda tarqalishi yollan-ma ishchilarni kapital egalariga aylantiradi, bu hol asta-sekin kapitalistlar bilan yollanma ishchilar o’rtasidagi qarama-qarshi-likka barham beradi. Davlatning faol qayta taqsimlash siyosati, keng aholi qatlamining mulkchilikda va kichik biznesda qatnashi-shi, yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlari tufayli umumiy farovon-lik darajasining oshishi – bular hammasi ijtimoiy guruhlar o’rtasidagi tafovutni yo’qotadi, sinfiy ixtilof asosini bartaraf etadi.
Mazkur o’zgarishlar jamiyatning ijtimoiy-psixologik hola-tiga ijobiy ta’sir ko’rsatdi va iqtisodiy rivojlanishga imko-niyat yaratib berdi. Bu xususida R.Xeylbruner tasdiqlaganidek: «kapitalizm yangi tizim tufayli ancha diqqatga sazovor va hech qachon boshidan kechirmagan uzoq muddatli iqtisodiy o’sish yo’liga o’tdi… Ushbu tizim tufayli sanoati rivojlangan mamlakatlarda aholining keng qatlamini o’z ichiga olgan mislsiz gullab yashnash qo’lga kiritildi».