E. Egamberdiev

Iqtisodiy salohiyatimizning va daromadimizni, yangi bosqichga 
ko’taradigan yana bir dolzarb vazifa deyiladi, - birinchi chaqiriq O’zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasida, - asosiy muammo va ustun 
yo’nalish – bu tayyor mahsulot ishlab chiqarishni kengaytirish,
uning sifatini 
hamda raqobatga chidashni jahon bozori talablari darajasiga etkazish maqsadida 
iqtisodiyotda tarkibiy - strukturaviy o’zgarishlarni amalga oshirishdir. Ammo hozirgi 
vaqtda ham (2001 yil) 
mamlakatimiz bo’yicha etishtirilayotgan hosilning qancha 
qismi qayta ishlanayotganligi ko’rsatuvchi faktlarga murojat qilsak, mevaning 
atigi 15 foizi, sabzavotning 10 foizi, poliz mahsulotlarining 5 foizi, uzumning 23 
foizi, terining 26 foizi, junning 15 foizi, go’shtning 25 foizi, sutning 5 foizi qayta 
ishlanayotganini ko’rish mumkin. 
Mana shu raqamlarning o’ziyoq iqtisodiyotning muhum sohasi hisoblangan 
tadbirkorlik, kichik va o’rta biznes rivoji uchun 
foydalanilmayotgan qancha 
imkoniyatlar
mavjudligini yaqqol ko’rsatib turibdi. Biz ana shu imkoniyatlardan 

---

99
to’la foydalana olsak, mazkur soha aholini ish bilan ta’minlashda, eng muyoimi, 
odamlarning daromadini oshirishda yangi manba bo’lib xizmat qiladi. Bunday 
imkoniyatlarimiz haqida esa ko’p gapirish mumkin. 
Shuni unutmaslik zarurki, bugungi kunda etishtirilayotgan 
paxta 
xomashyosining faqat 25 foizigina o’zimizda qayta 
ishlanmoqda va tayyor 
mahsulotga aylantirilmoqda. Hisob-kitoblar shuni ko’rsatmoqdaki, paxta tolasi 
uzluksiz va har tomonlama sifatli qayta ishlanib, 
tayyor mahsulotga aylantirilsa, 
undan olinadigan daromad 6-7 barobar ortishi mumkin.
Ayni paytda shuni ham yodda tutish kerakki, buning uchun eng zamonaviy 
texnologiyalar, eng ilg’or uskuna va dastgohlar zarur. 
Va, tabiiyki, ishlab chiqarilayotgan mahsulot raqobatbardosh, jahon bozori 
talablariga javob beradigan bo’lishi uchun katta investitsiyalar kerak, albatta. 
Jahon iqtisodiyotida o’z o’rnini topishga intilayotganhar bir mamlakat, o’zini 
mustaqil deb hisoblagan har bir davlat o’z iqtisodiyotini etakchi tarmoqlari va 
yo’nalishlarini belgilab olishi, jahon bozorida raqobatga chidamli mahsulotlarni 
qanday mablag’lardan ishlab chiqarishi zarurligini, va bu mahsulotlarni raqobatlasha 
olishini qanday qilib ta’minlash yo’llarini aniqlab olishdan iboratdir. 
Bu xil muhim vazifalar xalq xo’jaligining dastlabki ishlab chiqarish bo’g’ini 
bo’lgan – korxonalar, firmalar va turlicha mulk shakllariga asoslangan tovar ishlab 
chiqaruvchi xo’jaliklar faoliyatiga, marketing usuli bilan yondoshish orqali 
muvaffoqiyatli xal etiladi. 
Marketing – bu, bozor bilan korxonani bog’lovchi bo’g’in bo’lib hisoblanadi. 
Korxonaga nisbatan marketing - bu, talab va ehtiyojni ayirboshlash yo’li bilan 
qondirishga qaratilgan kishilar faoliyatining bir turidir. Bundan tashqari marketing 
mahsulotni ishlab chiqarish va sotishning kompleks sistemasi bo’lib, u xaridorlarning 
talab va ehtiyojlarni har tomonlama va chuqur o’rganishiga asoslangan bo’ladi. 
Marketing - o’zgarib turadigan bozorga doimo moslashib borish sistemasidir. Uning 
tarkibida ishlab chiqarishga bo’lgan marketing, iste’mol tovarlariga bo’lgan 
marketing va xizmat ishlariga bo’lgan marketingni ajratish mumkin. Korxonada 

---

100
marketing faoliyatini tashkil etish – bu birinchi galda bozor talabiga e’tibor berish, 
korxona faoliyatini unga qaratishdir. Bunda eng pirovard maqsad – xaridorlar talabini 
qondirishdir. Ma’lumotlar shuni ko’rsatadiki sobiq mamlakatdagi korxonalarning 80 
foizi bozorni mutlaqo o’rganmas ekan. Atigi 7 foiz korxonalar 3 yilda 1 marta 
reklama, savdo yarmarkalari, yangi tovarlar bilan savdo qilish kabi ayrim choralarni 
amalga oshirar ekan. Bozorni o’rganmagan korxonaning 75 foizi bunga sabab qilib 
qiziqish yo’qligini ko’rsatishdi. 
Samaradorlikni oshirishning eng muhim, rivojlangan kapitalistik 
mamlakatlarda (masalan, Yaponiya) sinovdan o’tgan yo’llaridan biri bu zamonaviy 
texnologiya va uskunalarni o’rnatish, korxona ishchi va xizmatchilarini, ularning 
rahbarlari saviyasini, ish uslublarini jahon talablari darajasiga ko’tarish, ishlab 
chiqarilayotgan kundalik mahsulotni o’z xaridoriga etkazish va xaridorni 
qoniqtirishdan iboratdir.