Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

ҳолатларидир. Демак, икки парсг мавзкуд. Тил гузилишн ва бу 
тузшшшшшг нутқца амалга ошнши ёки тил тузилишииинг нутқда 
иамоёи бўлиши. Биринчи маънода тузилшц тил системасн тушунчасига 
яқинлашиб борадн, аммо юқорида қайд этшнаиндск улар фарқлвдир.
Еорди-ю тил тузилнши, увивг. яутқдапа цамоёи бўлнши тнлдагл 
икки ҳолатнн нфода этса, тнлда учннчн бир ҳблат (ҳодиса) ҳам бор - 6у 
тилдан коллсктив бўлиб фойдалайишиинг, яъни тил тузилишвдан 
маълум аиъава за малакалар асосвда фойдзлаинш қоидаларн. Мана
"С т с п а н о в Ю .С. Основь! язмкознания, -М.: Просвешение, 1966, 
с.ЮО.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

57
шу кейннш ҳодиса иормаднр. Шукдай қнлкб, келтирнлгаи маънода 
структура иорма на нутққа қарама-қаршн туради, улардак фарқланади.
Келтирилган учта ҳолат: а) тил тузилшаи; б) тил тузилншннинг 
нутқда намоёи бўлиши, қўллаиилншк (реализация) ва в) иорма тилдаги 
учинчи сатҳни ташкил этади, бу: тузилиш - норма - нутқ чизмасн 
(схемасн)дир.
Тизим - норма - путқ ва тузилти (структура) - порма - кутқ 
схемаларининг моҳиятини яиада равшан тушуииш учун 
гкзкм ва 
тузшшшнилг 
иутқдаги, 
ииднвидуал . 
нутқдаги 
конкрет 
қўлланишлардагк .хусусиятлараии очувчи учипчк муҳим ҳодксапи 
ёритишга тўғри келадн - бу узусдир.
Узус ҳар қандан тшпшнг реаллашувн, ш»ни кутқйй ҳолатидир. 
Узуснинг мазмуи ва моҳняти умуман тил нормасн, жумладан адабий 
норма ҳоднсаларшштушуниш учуп катта аҳамиятга эга.
У ЗУ С В А Н О РМ А
Кншнлариннг тилдап фойдалинкш мураккаб ва қўпқнрралн