Dunyoqarash tiplari va jamiyat taraqqiyotining ularga bogliqligi

Dunyoqarash tiplari va jamiyat taraqqiyotining ularga bogliqligi

Dunyoqarash subyektiv voqelikni baholovchi qarorlar toplamidir. Atrof-olamni anglashga harakat qilish natijasi olaroq kelib chiqadi. Dunyoqarash diniy, falsafiy, to'g'risidagi umumiy qarashlar tizimi. Dunyoqarash - bu dunyo haqidagi barcha qarashlar va g'oyalar emas, faqat ularning yakuniy umumlashmasi. Dunyoqarashning mazmuni falsafaning fundamental savoliga ma'lum bir echim atrofida to'plangan. Dunyoqarash predmeti sifatida guruh va shaxs aslida harakat qiladi. Dunyoqarash ijtimoiy va individual ongning o'zagidir. Dunyoqarashning rivojlanishi nafaqat shaxsning, balki ma'lum bir ijtimoiy guruhning, ijtimoiy sinfning etukligining muhim ko'rsatkichidir. Dunyoqarash insoniyat jamiyatining rivojlanishi bilan vujudga kelgan ijtimoiy-siyosiy hodisadir.

. Dunyoqarashning tuzilishi Insonning ichki dunyosining muhim tarkibiy qismi bo'lgan dunyoqarash murakkab tuzilishga ega.   Insonning dunyoqarashi, shubhasiz, uning ruhiy hayoti va xatti-harakatlarida: qarashlari, e'tiqodlari, e'tiqodlari, xatti-harakatlarida va boshqalarda uchraydi. Ammo ular o'zlarida faqat chuqurroq tuzilish yoki dunyoqarash qatlamlarining individual ko'rinishlarini ko'rishlari kerak.   Dunyoqarashning asosiy tarkibiy qismi bu ongli hayotining boshlanishi bilan bir qatorda inson oldida paydo bo'ladigan savollardir.   - "Mavjudligi to'g'risida" (mavjud yoki haqiqiy bo'lish nimani anglatadi);   - "To'lov to'g'risida" (eng katta qiymatga ega, ya'ni u barakadir va u hech qanday qiymatga ega emas yoki "anti-value" dir; oxir-oqibatda izlash kerak va undan qochish kerak);   - "Mavjud bo'lgan qarzni to'lash to'g'risida" (qanday qilib, qanday qilib, belgilangan muddatga erishish mumkin, qisqasi - tanlangan qadriyatlarga asoslanib, bu dunyoda qanday yashash kerak).   Dunyoqarashning markaziy muammosi insonning dunyodagi o'rni va maqsadi masalasidir. Boshqa dunyoqarash savollariga javoblar uning qaroriga bog'liq. Garchi ular, o'z navbatida, ushbu muammoning echimiga ta'sir qiladi.   Ko'rsatilgan dunyoqarash muammolari va savollari guruhlari dunyoqarashning kognitiv, ahamiyatli va dasturiy va xulq-atvor quyi tizimlariga mos keladi, ularda qarashlar, e'tiqodlar va hayot strategiyalari shakllanadi. "Dunyoqarash", "dunyoning umumiy manzarasi", "dunyoqarash", "dunyoqarash", "dunyoqarash", "dunyoqarash" tushunchalarini farqlang. Bu tushunchalarning barchasida yaqinlik va birlik mavjud. Ko'pincha ular sinonim sifatida ishlatiladi. Biroq, bu tushunchalar o'rtasida farqlar mavjud. Dunyoning umumiy manzarasi odamlarning tabiat va ijtimoiy voqelik to'g'risidagi bilimlarining sintezidir. Tabiiy fanlarning umumiyligi dunyoning tabiiy-ilmiy manzarasini, ijtimoiy fanlar esa voqelikning ijtimoiy-tarixiy manzarasini shakllantiradi. Dunyo haqida umumiy tasavvurni yaratish barcha bilim sohalarining vazifasidir. 
  Dunyoqarash yordamida inson ma'lum bir davr dunyosi yoki o'ziga xos tasvirni yaratadi. Dunyo nuqtai nazari bu dunyoda o'zingizni kosmosga nisbatan ham, vaqtga nisbatan ham o'zini tutishning murakkab ko'rinishi. Masalan, G'arbiy Evropaliklarning dunyoqarashi faol, oqilona va chiziqli ("erkak tipi" madaniyati), Sharq xalqlarining dunyoqarashi - fikrlovchi, irratsional va chiziqli bo'lmagan ("ayol turi" madaniyati) hisoblanadi. Dunyoqarash - dunyo haqida tasavvur hosil qilish usuli. 
  Dunyoning tasviri bu dunyoning tuzilishi, tuzilishi, uning rivojlanish qonuniyatlari haqida umumiy ma'lumotdir. Dunyo tasviri dunyoqarashning boshlang'ich nuqtasi va natijasidir. 
  Dunyo manzarasi insonga (yoki jamoaga) tashqi tomondan (ya'ni mavjud yashashning tashqi shartlari bilan) tug'ilgandan so'ng darhol "minimallashtirilgan" shaklda beriladi, so'ngra haqiqiy hayot jarayonida, hayot tajribasi asosida u aniqlanadi, tuzatiladi va o'zgartiriladi. insonning yangi ob'ektiv shartlari va sub'ektiv istaklari. Shunday qilib, dunyoning manzarasi ma'lum darajada o'zboshimchalik bilan bo'ladi va ma'lum darajada ob'ektiv sharoitlar bilan belgilanadi. 
  Dunyoqarash qanchalik tizimli, kengroq va chuqurroq bo'lsa, dunyoning tasviri shunchalik aniqroq bo'lsa, shaxs yoki odamlar jamoasining hayotiy faoliyati shunchalik muvaffaqiyatli bo'ladi, chunki inson hayotiy faoliyati dasturi yanada aniqroq va moslashuvchan bo'ladi, ya'ni. uning dunyoqarashi strategiyasi. Bu dunyoqarashning asosiy vazifasi.



metodologik (metod - usul; logos - o'rganish; funktsiyani bajarish) deb nomlanadi, chunki bu hayot maqsadiga erishish uchun qaysi usullardan foydalanilishini belgilovchi shaxs yoki jamiyatning dunyoqarashi.

Falsafa o'z tizimini yaratishda boshlang'ich dunyoqarash tezligiga asoslanib, diniy va ateistik bo'lishi mumkin. Ammo falsafiy dunyoqarashning asosiy xususiyati uning dunyoqarashidir: 
- kontseptual asosliligi; hatto o'zining dastlabki tezislariga nisbatan tanqidiyligi. 
Falsafiy dunyoqarash tabiat va jamiyat ilm-fan yutuqlariga tayanadigan va ma'lum darajada mantiqiy dalillarga ega bo'lgan kontseptual, kategoriy shaklda namoyon bo'ladi. 
  Falsafaning asosiy xususiyatlari 
- tizimli; 
- universallik; 
- tanqid. 
  O'zining tanqidiyligi va ilmiyligiga qaramay, falsafa odatiy, diniy va hatto mifologik dunyoqarashga juda yaqin, chunki ular singari u ham o'z faoliyat yo'nalishini juda o'zboshimchalik bilan tanlaydi.

1. Kundalik dunyoqarashning xususiyatlari 
  Oddiy (dunyoviy) dunyoqarash tarixan ontogenezda ham, filogenezda ham dunyoqarashning asosiy shakli hisoblanadi. Kundalik dunyoqarashning yaxlitligiga fikrlashda assotsiativlikning keng tarqalishi va hayotning turli sohalariga oid bilimlarni o'zboshimchalik bilan bog'lash orqali erishiladi; dunyoni anglash natijalari va dunyoqarash natijalarini yagona yaxlitlikka tasodifiy (tartibsiz) aralashtirish orqali. Kundalik dunyoqarashning asosiy xususiyati uning parchalanishi, eklektizm va tizimsizligi. 
Rasmiy qarama-qarshiliklar bunday tafakkurdan avtomatik ravishda, shartsiz reflekslar darajasida yo'q qilinganligi sababli, faqat kategorik fikrlashgina rasmiy qarama-qarshilikka emas, balki mohiyatan rivojlanishga qodir. Rivojlangan kategorik fikrlashsiz, dunyoqarash ko'pincha nafaqat mantiqiy, balki rasmiy mantiqiy darajada ham munozarali bo'lib qolmoqda. 
  Ushbu turdagi dunyoqarashning faoliyati bilan odatda rasmiy mantiqning barcha qonunlari buziladi. 
  Oddiy dunyoqarash asosida tarixiy ravishda birinchi afsona o'z-o'zidan paydo bo'ladi - ya'ni. ong tomonidan dunyoni ijodiy aks ettirish, uning asosiy ajralib turadigan xususiyati etarlicha mantiqiy qonunni buzadigan mantiqiy umumlashtirish. Bunday holda, voqelikni mifologik ravishda idrok etish uchun mantiqiy joylar mavjud, ular insonning amaliy tajribasiga asoslanadi, ammo mifdagi voqelikning tuzilishi va qonuniyatlari haqidagi xulosalar, qoida tariqasida, tabiat, jamiyat va inson hayotidan kuzatilgan dalillarga mutlaqo mos keladi, bu dalillarga faqat o'zboshimchalik bilan mos keladi. tanlanadigan munosabatlar soni. 
  Afsona - tanish (ma'lum) munosabatlar va naqshlarni bilmaydigan sohada to'g'ridan-to'g'ri modellashtirish orqali jaholatni engishning eng oddiy ijodiy usuli. Oddiy dunyoqarashni mifologiyalashda katta yordam insonning xayolotga bo'lgan ehtiyoj va qobiliyatidir, bu odamning ilgari aytib o'tilgan zarurati tufayli jamiyatda shakllangan bo'lib, u o'tmishda ham, hozirgi paytda ham, kelajakda ham mavjud, bundan tashqari, shartli aloqalar shartsiz bo'lganlardan ustun kelganda. Mifologik ong tarixan diniydan oldin bo'lgan. Diniy dunyoqarash mifologik emas, balki tizimli, mantiqiy jihatdan mukammaldir. Diniy ongning tizimli tabiati uning mantiqiy tartibini nazarda tutadi va mifologik ong bilan uzviylik tasvirni asosiy leksik birlik sifatida ishlatish orqali ta'minlanadi. 
Diniy dunyoqarash ikki yo'nalishda ishlaydi: nazariy va mafkuraviy (teologiya, falsafa, axloq, jamoatning doktrinasi ko'rinishida), ya'ni. dunyoqarash va ijtimoiy-psixologik darajada, ya'ni. munosabat darajasi. Ikkala darajada ham dindorlik birinchi navbatda g'ayritabiiy (g'ayritabiiy) ga ishonish, mo'jizaga ishonish bilan tavsiflanadi. Mo''jiza qonunga ziddir. Qonun o'zgarishlarning o'zgarmasligini, barcha bir xil narsalarning harakatlarining ajralmas bir hilligini anglatadi. Mo''jiza qonunning mohiyatiga ziddir: Masih quruqlikda bo'lgani kabi, suvda ham yurgan. Mifologik g'oyalar mo''jiza haqida tasavvurga ega emas: ular uchun eng g'ayritabiiylik tabiiydir. 
  Diniy dunyoqarash allaqachon tabiiy va g'ayritabiiyni ajratib turadi, allaqachon cheklovlarga ega. Dunyoning diniy manzarasi mifologik rasmga qaraganda ancha ziddiyatlidir, ranglar boyroq. 
  U mifologikdan ko'ra tanqidiyroq va kam takabbur. Biroq, dunyoqarash tomonidan ochib berilgan barcha narsalar tushunarsizdir, aqlga zid ravishda, diniy dunyoqarash hamma narsaning tabiiy yo'nalishini buzadigan va har qanday tartibsizlikni uyg'unlashtiradigan universal kuch bilan izohlaydi. 
  Ushbu tashqi kuchga ishonish dindorlikning asosidir. Demak, diniy falsafa, ilohiyot kabi, dunyoda tabiatni ham, odamlarning taqdirini ham o'zboshimchalik bilan boshqarishga qodir bo'lgan ideal super kuch bor degan tezisdan kelib chiqadi. Shu bilan birga, diniy falsafa va ilohiyot iymonning zarurligini va ideal super kuch - Xudo mavjudligini nazariy jihatdan isbotlaydi va isbotlaydi. 
  Diniy dunyoqarash va diniy falsafa o'ziga xos idealdir, ya'ni. ijtimoiy ongni rivojlantirishdagi bunday yo'nalish, bunda asl modda, ya'ni. dunyoning poydevori bu Ruh, g'oya. Idealizmning turlari - bu subyektivizm, tasavvuf va boshqalar. Diniy dunyoqarashning aksi ateistik dunyoqarashdir.


Xulosa ! Dunyoqarash deganda insoning duyoda bolgan tushunishi aytiladi .insoning tuhoy tizimidagi ishlar va ulraninoylab amalga oshirish ham qisman bu qarashda ozi ifofassini tipgan Duyoqarashda insonlara malum narsagalarga kelib cheqib qarashadi masalan molfologik. Qarashlarning kop turlari hozer kunda mavjud . diniy falsafa oziga xos arashning barcha turlari muayyan bir qator masalalarni qamrab oladigan ma'lum bir birlikni ochib beradi, masalan, ruh materiya bilan qanday bog'liqligi, inson nima va uning dunyo hodisalarining universal o'zaro bog'liqligidagi o'rni, odam qanday qilib haqiqatni biladi, yaxshilik va yomonlik, insoniyat jamiyati qanday qonunlar asosida rivojlanadi. . Dunyoqarashning epistemologik tuzilishi tabiiy-ilmiy, ijtimoiy-tarixiy, texnik va falsafiy bilimlarning sintezi natijasida shakllanadi. .