Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

Ko‘chirma gapni o‘zlashtirma gapga

aylantirish yo‘llari
Ko‘p hollarda o‘zgalarning gapi muallif tomonidan aynan keltirilmay, mazmuni saqlangan holda o‘z nutqiga singdirib beriladi. Bunday vaqtda ko‘chirma gapli qo‘shma gap sodda gapga aylantiriladi.
Juda muhim. Ko‘chirma gapli qo‘shma gapni sodda gapga aylantirish uchun ko‘chirma gap va muallif gaplari tarkibida ega va kesim vazifasida kelgan bo‘laklarning shakl va vazifasida ayrim o‘zgarishlar qilinadi.
Xususan, ko‘chirma gapning egasi qaratqich aniqlovchiga, kesimi esa to‘ldiruvchiga aylantiriladi. Ko‘chirma gap kesimini to‘ldiruvchiga aylantirish uchun unga -lik yoki ekanlik shakllari qo‘shiladi. Egasi II shaxs kishilik olmoshidan ifodalangan bo‘lsa, u I shaxs kishilik olmoshiga aylantiriladi. Muallif gapining kesimi vazifasida kelgan dedi, — so‘zi aytdi so‘zi bilan almashtiriladi. Masalan,

Ko‘chirma gap - «Sizlar bir oilaning farzandi sizlar», — dedi rais.

O‘zlashtirma gap - Rais bizning biroilaning farzandlari ekanligimizni aytdi.

Ko‘chirma gapli qo‘shma gap sodda gapga aylantirilganda, ko‘chirma gaplarga qo‘yilgan qo‘shtirnoq ham ishlatilmaydi.

O`zlashtirma gap ko`chirma gapga aylantirilishi mumkin bo`lgan gap: Qurbon ota ertaga kelishini aytdi (o`zlashtirma gap) – Qurbon ota dedi: “Men ertaga kelaman “ (ko`chirma gap).

So`roq, buyruq mazmunini ifodalagan ko`chirma gap o`zlashtirma gapga aylantirilganda, darak gap shaklida bayon qilinadi.

Ko`chirma gap	O`zlashtirma gap
– Bu qanday bino, nimaga mo`ljallaysiz? – dedi O`ktam.	O`ktam bu qanday bino ekanligini, uning nimaga mo`ljallanishini so`radi

O`zlashtirma gapda ko`chirma gapdagi kirish so`z tushib qoladi, undalma vositali to`ldiruvchiga aylantiriladi, 1-, 2- shaxslarni ko`rsatuvchi so`z 3- shaxsga aylantiriladi:

Ko`chirma gap	O`zlashtirma gap
1. – Xo`sh, Kanizakxon, qanday yangiliklar bor? – so`radi O`ktam. 2. – Men ketdim, - dedi ukasi.	1. O`ktam Kanizakxondan qanday yangiliklar borligini so`radi. 2. Ukasi o`zining ketayotganini aytdi.

O`zlashtirma gapning kesimi aytmoq, gapirmoq, buyurmoq, so`ramoq, undamoq (demoq fe’lidan tashqari) so`zi bilan ifodalanadi.