Dunyo okeani suv va uning inson hayotidagi ahamiyati Reja

Orol dengizining yillar mobaynida o’zgarishi

Dunyo okeanidagi dengiz planktoni va suv õtlari har yili barcha is gazining 2/3 qismini yutib, 3/4 qism kislorod ishlab chiqaradi. Lekin keyingi vaqtlarda dunyo okeani ulkan “kir õraga” aylanib bormoqda. Rasmiy ma’lumotlarga qaraganda unga har yili 320 mln. t. temir, 6.5mln. t. fosfor, 2.3 mln. t. qõrğoshin va boshqa metallar tashlanadi.
Dunyo okeani suvining ifloslanishi.
Dunyo okeani insonga nafaqat
baliq va boshqa kõplab mahsulotlar
yetkazib bermoqda, uning ostidan
neft, gaz va boshqa homashyolar
ham qazib olinmoqda.
Keyingi yillarda butun dunyo okeani
bõyicha, jumladan Shimoliy, Boltiq,
Õrta, Qizil, Karib dengizlari,
Meksika, Fors qõltiqlari va boshqa
ekvoterial regionlarda turli
geoekologik muammolar yuzaga
kelmoqda.
Inson xozirgacha dunyo okeaniga jami bõlib 20 mlrd. t. turli chiqindilar-konserva bankasidan tortib to radioaktiv moddalarigacha tashladi yoki boshqacha aytganda, xar bir kv. km. Maydonga 17 t. turli hil chiqindilar tashlangan endilikda har yili okean unga tashlanayotgan 1,2 mlrd. t. miqdordagi turli chiqindilar bilan ifloslanib bormoqda.
80-yillarning boshlarigacha har yili tahminan 6 mln. t. neft tushgan bõlsa, 1986-yilda bu miqdor 4,4 mln. t.gacha kamaydi. Umuman olganda, okeanlarning 20% maydoni neft mahsulotlari bilan ifloslangan. Neftning zararli oqibatlarni quyidagi malumotlardan bilib olish mumkin: 1 litr neft 40 ming litr dengiz suvining kislorod bilan ta’minlanishini ishdan chiqaradi. 1 t. neft 12 kv km suvli maydonni ifloslaydi, 1 gektar maydonda neft pardasi mavjud bõlsa, u holda 100 mln. baliq ikrasi halok bõladi.

Dunyo okeani suvining ifloslanishi.

• Dunyo okeani suvining ifloslanishi.
• Dunyo okeani insonga nafaqat baliq va boshqa kõplab mahsulotlar yetkazib bermoqda, uning ostidan neft, gaz va boshqa homashyolar ham qazib olinmoqda. Keyingi yillarda butun dunyo okeani bõyicha, jumladan Shimoliy, Boltiq, Õrta, Qizil, Karib dengizlari, Meksika, Fors qõltiqlari va boshqa ekvoterial regionlarda turli geoekologik muammolar yuzaga kelmoqda. Dunyo okeanidagi dengiz planktoni va suv õtlari har yili barcha is gazining 2/3 qismini yutib, 3/4 qism kislorod ishlab chiqaradi. Lekin keyingi vaqtlarda dunyo okeani ulkan “kir õraga” aylanib bormoqda.
• Rasmiy ma’lumotlarga qaraganda unga har yili 320 mln. t. temir, 6.5mln. t. fosfor, 2.3 mln. t. qõrğoshin va boshqa metallar tashlanadi. Inson xozirgacha dunyo okeaniga jami bõlib 20 mlrd. t. turli chiqindilar-konserva bankasidan tortib to radioaktiv moddalarigacha tashladi yoki boshqacha aytganda, xar bir kv. km. Maydonga 17 t. turli hil chiqindilar tashlangan endilikda har yili okean unga tashlanayotgan 1,2 mlrd. t. miqdordagi turli chiqindilar bilan ifloslanib bormoqda.
• 80-yillarning boshlarigacha har yili tahminan 6 mln. t. neft tushgan bõlsa, 1986-yilda bu miqdor 4,4 mln. t.gacha kamaydi. Umuman olganda, okeanlarning 20% maydoni neft mahsulotlari bilan ifloslangan. Neftning zararli oqibatlarni quyidagi malumotlardan bilib olish mumkin: 1 litr neft 40 ming litr dengiz suvining kislorod bilan ta’minlanishini ishdan chiqaradi. 1 t. neft 12 kv km suvli maydonni ifloslaydi, 1 gektar maydonda neft pardasi mavjud bõlsa, u holda 100 mln. baliq ikrasi halok bõladi.
• Dunyo miqyosidagi ekologik - geografik muammolarning yechimi.
• Dunyo “issiqxonasi” samaradorligining ortib borayotganligi turli oqibatlarni keltirib chiqara boshladi. Masalan, havoning õrtacha xarorati ortib bormoqda, yangi asr boshidan e’tiboran uning yanada tufayli materik muzliklarining erishi kuchaya boradi. Shimoliy yarim shardagi õrmon-tundra va tundra mintaqalari shimol tomon siljiy boshlaydi, abadiy muzloq yerlar eriy boshlaydi va boshq. Dunyo okeani sathining kõtarilishi ba’zi port shaxarlarni suv bosishiga, dengiz sohillaridagi pasttekisliklarning botqoqlanishiga olib keladi.
• Atmosfera havosida kislorod muvozanatini tõla saqlab qolish kõp jihatdan õrmonlarning qirqilib ketishini oldini olish va okean suvlarini toza saqlashga boğliq. Modomiki, õqmonlar ayovsiz qirqilib ketayotgan ekan, ularni õrniga yosh nihollarni ekib, õrmonli maydon qisqarishining oldini olish dolzarb masala. Ammo bundga hamma joyda ham tõla tushungan holda yondoshilmayapti. Tropik mintaqada har 10 ga maydondagi qirqilgan õrmonli joyda faqat 1 gektar qismida yani daraxtzor tashkil qilinmoqda yoki uning nisbati 10:1 gektarga teng, lekin Afrikada bu nisbat 29:1, Osiyoda 5:1 gektarni tashkil etadi.