Siyosatshunoslik hamda davlat va huquq nazariyasi. Siyosatshunoslik fani siyosat, uning shakllari, siyosiy jarayonlar va siyosiy birlashmalar, jumladan, partiyalar, siyosiy hokimiyatga va davlat hokimiyatiga erishish vositalari, fuqarolik jamiyati, davlat va shaxsning о`zaro munosabati kabi hodisalarni о`rganadi. Siyosatshunoslik inson siyosiy madaniyatini ijtimoiy-siyosiy munosabatlar tizimi orqali, ya`ni fuqarolarning huquq va erkinliklarini amalga oshirish orqali о`rganadi.
Davlat va huquq nazariyasining siyosatshunoslik fani bilan bog`likdigi har ikkala fanning ham bir obyektni, ya`ni jamiyat siyosiy tizimining muhim elementi bо`lmish davlat va huquqni ilmiy jihatdan tadqiq etishida yaqqol kо`zga tashlanadi. Bunda davlat va huquq nazariyasi davlat va huquqning vujudga kelishi, rivojlanishi, amaliy faoliyatining umumiy qonuniyatlarini о`rgansa, siyosatshunoslik fani davlat va huquqiy siyosatni, aniqrori, jamiyatda yuz berayotgan siyosiy hodisalar va jarayonlarni ya`ni siyosat nazariyasi va amaliyotini о`rganadi. Ularning har ikkalasi bir predmet — davlat va huquqni, davlatning ichki va tashqi siyosatini turli tomonlardan о`rganadi, ilmiy tadqiqotlar natijasida olingan bilimlar bilan bir-birlarini tо`ldiradi. Oqibatda, siyosatshunoslik fani о`zining keng qamrovligiga kо`ra, davlat va huquq nazariyasi fani uchun metodologik asoslardan biri vazifasini bajaradi.
Shunday qilib, davlat va huquq nazariyasi ijtimoiy fanlar tizimida quyidagicha о`rin tutadi.
Birinchidan, davlat va huquq nazariyasi ijtimoiy fanlar jumlasiga kiruvchi huquqshunoslik fanining tarkibiy qismidir. U huquqshunoslikka nisbatan xususiylik, boshqa ijtimoiy fanlarga nisbatan esa, alohidalik kasb etadi.
Ikkinchidan, davlat va huquq nazariyasi boshqa ijtimoiy fanlar singari jamiyat ijtimoiy ehtiyojlarining mahsuli sifatida paydo bо`lgan. U boshqa ijtimoiy fanlar bilan birgalikda davlat va huquqqa tegishli voqea-hodisalar va jarayonlarni har tomonlama о`rganadi, boshqa fanlarning metodlaridan metodologik asos sifatida foydalanadi. Ayni vaqtda, davlat va huquq nazariyasi ijtimoiy fanlarni davlat va huquqqa oid aniq ma`lumotlar bilan ta`minlab, nazariy va amaliy jihatdan qurollantiradi.
Uchinchidan, davlat va huquq nazariyasi huquqshunoslik fani orqali davlat va huquq bilan qiziqayotgan har qanday ijtimoiy fan sohasining ilmiy tadqiqot mavzuidan о`rin egallashi mumkin.
Tо`rtinchidan, hozirgi kunda suveren О`zbekiston davlati о`zbek xalqining mushtarak maqsadlariga muvofik. tarzda va mustaqil ravishda faoliyat yuritmokda. Bu esa О`zbekiston davlati va huquqini bir necha ijtimoiy fanlarning tadqiqot obyektiga aylantirmokda.
Masalan, О`zbekiston davlatining jamiyatni boshqarish faoliyati — boshqaruv, ma`muriy fanlarning; iqtisodiy-xо`jalik yuritish faoliyati — iqtisodiyot fanlarining; siyosiy faoliyati — siyosatshunoslik fanlarining; jamiyatni yaxlit tizim sifatida о`rganish — sotsiologiya fanining ilmiy tadqiqot obyektiga aylangan. Hosil bо`lgan bilimlar esa ushbu fanlar predmetlarining tarkibiy qismlarini tashkil qiladi. Bu davlat va huquqning kо`pgina ijtimoiy fanlar obyektiga aylanib borayotganligidan darak beradi. Bu davlat va huquq nazariyasining ijtimoiy fanlar tizimida tutgan о`rni yanada mustahkamlanib borayotganligini kо`rsatadi.
Davlat va huquq nazariyasining barcha ijtimoiy fanlar bilan aloqasi ham ikki tomonlamadir. Davlat va huquq nazariyasi ijtimoiy fanlarning xulosalariga asoslangan holda xilma-xil falsafiy, tarixiy materiallarni umumlashtirib, davlat va huquqning vujudga kelishi sabablarini, taraqqiyot bosqichlarini, davlat va huquqning mohiyatini, mazmuni va shakllarini ochib beradi. Shu ma`noda davlat va huquq nazariyasi boshqa ijtimoiy fanlarni takrorlamaydi, balki tо`ldiradi. Bu hol esa davlat va huquq nazariyasi о`zining predmetiga va xususiyatlariga ega ekanligini yana bir bor tasdiqlaydi.
Bundan yana ham keng qamrovli xulosalar chiqarish mumkin. О`zbekistonda davlatchilikning huquqiy asoslari kuchayib borishi, huquqiy madaniyat, fuqarolarning huquq va erkinliklari, huquqiy ta`limning rivojlanib borishi bilan davlat va huquq nazariyasi hamda barcha ijtimoiy fanlar о`rtasidagi aloqadorlik kuchayib bormoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |