Dunyo Energetika Muammolari

Bu yerda ham siyosiy omillar haqida gapirish o‘rinlimi?
– Ha. “Yashil” iqtisodiyot mafkurasi G‘arb dunyosida yaratilgan. Ushbu paradigma rivojlangan davlatlar tomonidan parvarishlanmoqda. Ehtimol, uni qo‘llab-quvvatlash orqali O‘zbekiston o‘zini progressiv mamlakat sifatida ko‘rsatib, xalqaro nufuzini oshirmoqchidir.
Nima bo‘lganda ham, ko‘rpaga qarab oyoq uzatgan maʼqul. Hozircha meni faqat bir narsa quvontirmoqda. “Yashil” energetikaga o‘tayotgan boshqa davlatlardan farqli o‘laroq, O‘zbekiston investorlarni o‘zi uchun qulay shartlarda jalb qilishning yo‘lini topdi. Bu tizim juda puxta o‘ylangan.
Jahon bozorida tabiatdan olinadigan elektr energiyaning qiymati yuqori baholanadi. Masalan, uch yil avval 1 kVt quyosh energiyasi isteʼmolchilarga o‘rtacha 17-19 sentdan sotilgan. To‘g‘ri, narx yil sayin pasaymoqda. Lekin u hali ham optimal emas.
O‘zbekistonda esa vaziyat boshqacha. Hukumatimiz “yashil” energetika tarmog‘iga sarmoya kiritayotgan kompaniyalarga kerakli hajmda yer maydoni va infratuzilmadan foydalanish huquqini taqdim etyapti. Investor foto yoki shamol elektr stansiyasini qurib, ishga tushiradi. Davlat u bilan 20 yilga shartnoma tuzib, 1 kVt elektr energiyaning narxini 2 sent qilib belgilanmoqda. Tabiiyki, aholi bundan manfaatdor.
Biroq qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish bilan bog‘liq risklar hech qayerga ketgani yo‘q. Shu nuqtai nazardan O‘zbekiston “yashillashish” siyosatini real hisob-kitoblarga asoslanib yuritgani maqsadga muvofiq. Shoshilinch qaror yaxshilikka olib kelmasligini Yevropa tajribasi ko‘rsatmoqda.
– Yaqin yillar ichida mamlakat elektr energiya tizimini nechog‘liq yangilay oladi? Mazkur jarayonda qanday to‘siqlarga duch kelishimiz mumkin?
– Konsepsiyada belgilangan barcha vaziflar o‘z vaqtida va to‘liq bajarilishiga ko‘zim yetadi. Bundan buyog‘iga O‘zbekistonda quyosh va shamol generatsiyasi ortishi, issiqlik elektr stansiyalarining ulushi esa, aksincha, kamayishi kutilmoqda. O‘ylashimcha, har qancha ikkilanishlarga qaramay, ertami-kechmi atom energetikasiga baribir o‘tamiz. Tez orada Jizzax viloyatida AES qurilishi boshlansa ajab emas.
Energiya tejamkorlik masalasi ham biz uchun dolzarb. O‘zbekiston mahsulot ishlab chiqarishda elektr energiya sarfi bo‘yicha dunyodagi eng yuqori ko‘rsatkichlarga ega. Bu jiddiy muammo. Mazkur omil bartaraf etilmaguncha mamlakatda elektr generatsiyasi hajmini oshirish kutilgan natija bermaydi. O‘zbekistonda energetika tizimini yangilash sanoat tarmoqlarini texnologik modernizatsiyalash jarayoni bilan baravar olib borilishi zarur. Shunda maqsadga tezroq erishamiz.