Дунё океани деб нимага айтилади?

Кўлларнинг геологик фаолиятини таърифланг?

Кўлларнинг иши денгиз сув ҳавзаларининг фаолиятига жуда ўхшаш, аммо улардан асосан кўлами билан фарқ қилади. У соҳилни ва тубининг соҳилбўйи қисмини емиради, емирилган материалларни саралайди ва ҳавзанинг ички қисмига ташиб ётқизади. Кўлларнинг емирувчи геологик иши (кўл абразияси) асосан соҳилбўйи қисмида уринма тўлқинлар таъсирида содир бўлади. Тўлқинлар таъсирида соҳил емирилади ва аста секин чекинади(190-расм). Емирилиш жадаллиги сув ҳавзасининг катталигига боғлиқ. Кичик кўлларда абразия минимал бўлади. Кўлларнинг еми-рувчи жараёнлари сунъий сув ҳавзаларида батафсил ўрганилган. Баъзи кўлларда 5 йил давомида соҳил 50 м га чекинган. Умуман олганда, кўлларнинг емирувчи геологик иши иккинчи даражали аҳамиятга эга. Кўлнинг соҳилни емирувчи фаолияти натижасида ҳамда дарёлар, сойлар ва шамоллар келтирган барча материаллар тўлқинлар ва сувости оқимлари томонидан бутун сув ҳавзасига тарқатилади ва унинг тубида ётқизилади. Ташилиш механик шаклда ҳам, чин ва коллоид эритмалар қабилида кимёвий шаклда ҳам амалга оширилади. Чўкинди тўплаш (аккумулация) фаолияти кўлларниг геологик ишида муҳим ўрин тутади. Кўлларда чўкиндиларнинг барча генетик: терриген, органоген ва хемоген турлари ҳосил бўлади. Чўкиндиларининг у-ёки бу типининг устиворлиги иқлим шароитларига, рельефга, кўлларнинг оқар-оқмаслигига ва шўрлигига боғлиқ. Кўл ётқизиқлари нисбатан тинч гидродинамик режимда ҳосил бўлганлиги туфайли горизонтал қат-қатликка эга бўлади.

52. 
    Кўлларнинг қанақа генетик турлари мавжуд?
    

53. 
    Кўллар қандай хусусиятлари бўйича таснифланади?
    

Ўзининг ўлчамлари, келиб чиқиши, гидрогеологик режими, сувининг кимёвий таркиби бўйича кўллар жуда хилма-хил бўлади.

54. 
    Тасмалигиллар қандай ҳосил бўлади?
    

Кўлларнинг юпқа горизонтал қат-қатлиликка эга бўлган қум-гилли чўкиндилари тасмали гиллар дейилади. Улардаги оқиш тусли қумли қатламчалар мўътадил ва совуқ иқлимда баҳор-ёз фаслларида тўпланади. Бу даврда ёмғирлар ёғиши ва қорларнинг ёппасига эриши туфайли кўлларга кўп миқдорда бўлакли материал ташиб келтирилади. Қиш ойлари муаллоқ ҳолдаги жуда майда гил зарраларидан қора рангли гил қатламчалари ҳосил бўлади. Шундай қилиб, қатламчаларнинг ҳар бир жуфти чўкинди тўпланишнинг йиллик циклига тўғри келади.

55.