Дунё океани деб нимага айтилади?

Қумлар ва қумтошларга тариф беринг.

Қумлар ўлчами 1 дан 0,1 мм гача бўлган доналарнинг бўшоқ аралашмасидан иборат бўлади. Улар доналарининг ўлчамига қараб йирик донали (1 - 0,5 мм), ўрта донали (0,5 -.0,25 мм) ва майда донали (0,25- 0,1 мм) турларга бўлинади. Қумлар аксарият ҳолларда кимёвий нурашга бардошли кварц минералидан таркиб топган бўлади. Тоза кварц қумлари оқ рангли мономинерал жинслардир. Аралаш (полимикт) таркибли қумлар кварц, дала шпатлари, слюдалар, амфиболлар ва б. дан таркиб топган бўлади. Уларнинг орасида аксарият ҳолларда нордон дала шпатлари, камроқ кварц ва бошқа минералларнинг қўшимчаларига эга бўлган аркоз қумлари энг кенг тарқалган. Энг тоза ва сараланган қумлар денгиз ва эол ётқизиқлари ҳисобланади; денгиз ва дарё қумлари думалоқланган, музлик қумлари эса - қиррали шаклга эга бўлиб, қурилишда кенг фойдаланилади. Қумларнинг зарарли қўшимчалари бўлиб гилли ва чангсимон фракция (0,05.- 0,005 мм) ҳисобланади. Қумнинг сифатини қурилиш материали сифатида баҳолашда унинг минерал ва гранулометрик таркиби, доналарининг шакли, ғоваклиги, фильтрация коэффициенти ва б. ҳисобга олинади. Улар керамика, динас, шиша ишлаб чиқаришда бош хом ашё ҳисобланади. Бетон ва ғишт қуюшда, йўл қурилишида, абразив материаллар ишлаб чиқаришда фойдаланилади.
Қумтошлар қум доналарининг турли эритмалар таъсирида цементланиши орқали ҳосил бўлади. Цемент таркибига кўра қумтошларнинг кремнийли, оҳакли, темирли, гипсли, гилли, битумли ва бошқа турлари ажратилади. Кремнийли қумтошлар энг мустаҳкам ҳисобланади. Қумтошларнинг ранги цемент таркибига боғлиқ ҳолда турлича бўлиши мумкин: кремнийли ва оҳакли цементда оқ ва оқиш, темирлида эса сариқ ва қизғиш ва ҳ.к. бўлади. Етарли даражада сувга бардошли оҳакли ва кремнийли қумтошлар қурилишда кенг қўлланилади. Оҳакли қумтошларга осон ишлов берилади, кремнийли қумтошлар мустаҳкам ва бардошли бўлади. Қум ва қумтошларнинг структуравий ва минералогик камолоти муҳим аҳамиятга эга. Мономинерал ёки яхши сараланган қумлар ва қумтошлар (кварцли) ҳар доим халқ хўжалигининг турли соҳаларида қўлланиладиган фойдали қазилма ҳисобланади.

73.