Dorivor steviya o‘simligining oziq-ovqat va farmasevtika sanoatida mahsulotlar ishlab chiqarishdagi ahamiyati va uni mahalliylashtirish natijalari

oziq  -  ovqat  sanoatimiz  sahosida  eng  noyob  bo‘lgan  “Steviya”  dori  o‘simligi 

plantatsiyalari  tashkil  etiladi,  buning  uchun  “O‘zfarmsanoat”  plantatsiya 

tashkil  etish  va  qayta  ishlashni  yo‘lga  qo‘yish  bo‘yicha  bir  hafta  ichida  taklif 

kiritadi”  degan  topshiriqlariga  binoan  2017  yil  10-11  fevral  kunlari  Surxondaryo 

viloyatiga  tashrifi  davomida  qabul  qilingan  1574-xh  sonli  bayonning  73-bandi 

talablari  asosida  ushbu  Fermer  xo‘jalik  negizida  “2019-2023  yillarda  Sho‘rchi 

tumanida Steviya dori o‘simligi plantatsiyalari - Klasterini tashkil etish, olingan xom-

ashyoni  sanoatda  qayta  ishlab  farmasevtika  va  oziq-ovqat  sohasiga  yetkazib  berish 

hamda eksportga yo‘naltirish” bo‘yicha Respublika “Yo‘l xaritasi” ishlab chiqildi.  

---

 

 

 

Rasm. Sho‘rchi tumani iqlim sharoitida steviya plantatsiyalarida yetishtiriladigan o‘simlik xom ashyosi hajmlarining 

yillar kesimida o‘sish diagrammasi 

 

Rasmdan ko‘rinib turibdiki, ikkinchi yildan boshlab hosildorlikning ko‘payishi 

evaziga 

mahsulot 

tannarxining 

18-34 

foizgacha 

arzonlashuviga 

erishiladi.Shuningdek,  bugungi  kunda  xo‘jalikda  yetishtirilayotgan  o‘simlik  xom-

ashyosidan  Respublikamizda  qo‘shilgan  javdar  unidan  “Stevia  noni”  va  

11 

turdagi 

(Xleb 

“Aromatnыy”,  “Borodinskiy”-10%dan,  “Solod”-5%dan, 

“Ovsyanka”, “Osobыy”, “Tыkvennыy”, “Tomatnыy”, “9-zlakov”-3%dan va boshqa) 

bo‘lichka  -  non  va  qandolat  mahsulotlari,  “Stevia  Shirin  Hayot”  choylari  hamda 

“Stevia  cola  sharbati”  ishlab  chiqarilayapti  va  kelgusida  ularning  hajmini 

kengaytirish  maqsadida  Tashrif  bayoni  va  Hukumat  qaror  va  topshiriqlari  asosida 

Respublika  “O‘zbekoziqovqatxolding”  XK  va  boshqa  ishlab  chiqarish  korxonalar 

bilan hamda chet-ellik Investorlar hamkorligida kelajak istiqbolli loyihalari borasida 

o‘zaro kelishuvlar olib borilayapti. 

Xulosa  qilib  aytganda,  Surxondaryo  viloyati  Sho‘rchi  tumanida  introduksiya 

qilingan  qisqa  kunli  tropik  iqlimga  mansub  o‘simlik  S.rebaudiana  barcha  ontogenez 

bosqichlarini  o‘tadi,  foydali  harorat  yig‘indisi  faqat  vegetatsiyaning  boshlanishi 

muddatlariga ta’sir etishi aniqlandi. 

G‘unchalash  va  gullashning  boshlanishi  kun  uzunligining  qisqarishi  bilan 

izohlanadi.  Urug‘  mahsuldorligi  koeffitsienti  (35,1-38,5%)  o‘simlikning  yoshiga 

bog‘liq  emasligi,  havo  namligining  ortishi  bilan  44-47%  gacha  oshib  borishi 

kuzatildi.  S.rebaudiana  o‘simligi  gektaridan  4,5  tonnagacha  barg  biomassasini  hosil 

qilishi  hamda  xalq  xo‘jaligining  turli  tarmoqlari  uchun  yuqori  sifatli  -  noyob  xom-

ashyo manbai ekanligi ilmiy isbotlandi. Uning bargdagi steviozid miqdori ko‘payishi 

generativ davrda 12,5% bo‘lishligi ilmiy laboratoriyada aniqlandi, bu esa reproduktiv 

organlarning shakllanishida glikozidlarning qatnashishini tasdiqlaydi.