Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Avtofojea (halokat) 4000 dan 1

Qulash 10000 dan 1
Alanga va yonuvchi moddalar ta’siri 25000 dan 1
Suvga cho‘kish 30000 dan 1
O‘q otadigan qurollardan jarohatlar 100000 dan 1
Aviahalokatlar 100000 dan 1
Jismlarning qulashi 160000 dan 1
Elektjarohat 160000 dan 1
Uraganlar-bo‘ronlar 2500000 dan 1
Xavf tugrisida tushuncha. Xavfning taksonomiyasi, nomenklaturasi, kvantifikatsiyasi va identifikatsiyasi
Xavf - xayot faoliyati xavfsizligining asosiy tushunchalaridan biri bo‘lib, inson faoliyati davrida uning sog‘ligiga bevosita yoki bilvosita zarar keltiruvchi, ya’ni ko‘ngilsiz okibatlarga olib keluvchi xolat, jarayon, ob’ekt va vositalardir. Xavfni xarakterlovchi belgilar soni taxlil maksadiga bog‘liq holda ko‘payishi yoki kamayishi mumkin. Shu sababli, Ishlab chiqarishdagi xavfni xarakterlovchi belgilar mexnat xavfsizligi standartlariga muvofik - «xavfli va zararli ishlab chikarish omillari» shaklida talkin kiladi. Xavfli va zararli omillar ta’sir ko‘rsatish tabiatiga ko‘ra fizikaviy, ximiyaviy, biologik va psixofiziologik omillarga ajratiladi Xavfli va zararli omillarni ta’siri natijasi jarohatlanish, og‘ir kasalliklar, avariyalar va ofatlar soni ortishini ko‘rsatadi. Sanoat ishlab chiqarish korxonalarida barcha xavfli va zararli omillarni kuzatish mumkin.
Xavfli ishlab chiqarish omili – bu shunday omilki, uning ta’siri ishlovchini jarohatga olib keladi. Zararli ishlab chiqarish omili ta’siri kasallikka olib keladi.


Ishlab chiqarish omillari tasnifi

Gruppa	Omillar	Xavfli va zararli ishlab chiqarish omil
Fizik	Mexanik	Xarakatdagi mashina va mexanizmlar, mashinalarning harakatlanuvchi qismlari;
		xarakatlanuvchi maxsulotlar, materiallar, buziladigan uskunalar;
	Xavo muxiti xolati	Ishchi zonasi xavosining ortiqcha changlangan va gaz bilan to‘yinganligi
		Xavoning ortiqcha yoki kam ionlashganligi
		uskuna va materiallar sirtlari
		Ishchi zonasi xavosi xaroratining past yoki yuqoriligi ;
		barometrik bosimining yuqori yoki pastligi yoki uning keskin o‘zgarishi
		xavoning namligining yuqori yoki kamligi;
		xavo xarakatining past yoki yuqoriligi
	SHovqin, vibratsiya	ishlash joyida shovqinning yuqori darajasi
		vibratsiya yuqori darajasi
		infratovush to‘lqinlar yuqori darajasi
		ultratovush yuqori darajasi
	Elektr xavfsizlik	elektr zanjirida quvvatlanish darajasining yuqoriligi
		elektromagnit nurlanishlarning yuqori darajasi
		elektr maydonining yuqori quvvatlanganligi
		magnit maydonining yuqori quvvatlanganligi
	YOrug‘langanlik	tabiiy yorug‘likning etishmasligi yoki yo‘qligi
		Ishchi zonasining etarli yorug‘lanmaganligi
		yorug‘likning yuqoriligi
	ultrabinafsha nurlanish yuqori darajasi
	infraqizil nurlanish yuqori darajasi
	Ishchi zonasida ionlashgan nurlanish yuqori darajasi
Kimyoviy			odam organizmiga ta’siriga ko‘ra	toksik;
				qitiqlovchi;
				sensibilovchi;
				kanserogen;
				mutagen;
				reproduktiv ta’sirga ega;
			odam organizmiga kirish yo‘l-lariga ko‘ra	Nafas olish yo‘llari;
				oshqozon-ichak trakti;
				Teri va shilliq qavvat orqali.
Psixofi-ziologik			fizik zo‘riqishlar	statik
				dinamik
			asab-psixik zo‘riqishlar	aqliy zo‘riqish
				analizatorlarning zo‘riqishi
				mexnat turining bir xildaligi
				emotsional zo‘riqish
Biologik			Patogen mikroorganizmlar (bakteriya, virus, rikketsiya, spiroxeta, zamburug‘lar) xayot maxsulotlari

SHunga boglik xolda xavf potensial (yashirin) va real turlarga bo‘linadi. Potensial xavfni yuzaga,birinchi navbatda ishlab chikarish sharoitiga bog‘iq bo‘lib, xavfni yuzaga keltiruvchi sabablar orqali baholanadi. Xavf tasirida yuzaga kelgan baxtsiz xodisalarning sabablari esa texnik-texnologik, sanitar-gigienik, tashkiliy va psixofiziologiya kabi turlarga bo‘linadi.