Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

KEYS: “FARMATSEVTIK KORXONALARDA SHOVQINDAN SAQLANISH”


Kirish. Insonning sezgi organlari ichida eshitish a’zosi uziga xos axamiyat kasb etadi. Inson uzining eshitish sezgilari orkali toza tovushlarni, aralash tovushlarni va shovkinni farqlaydi. Toza tovush bir xil chastotadagi sinusoidal tebranishlardan iboratdir. Bir sekunddagi tebranishlar soni tovush chastotasi deb ataladi. CHastota fizik olim Genrix Gers (1857-1894 y.y.) sharafiga «gers» (Gs) orkali ulchanadi. Bir gers (1Gs) - bir sekundda bir tebranish demaqdir. Aralash tovush bir necha toza tovushning yig‘indisidan iborat. SHovkin esa xar xil chastota va tebranishdagi tovushlar aralashmasidir. 1660 yili Robert Boyl (1627-1661 y.y.) tovush tarqalishi uchun gazsimon suyuqlik yoki qattik jism xolatidagi muxit zarurligini isbotlaydi. Tovush tarqalishiga sabab bo‘ladigan muxitga bog‘lik xolda shovqinlar mexanik va aerogidrodinamik ko‘rinishda buladi. Tovush intensivligining o‘lchov birligi «Bel» qabul qilingan. U telefon yaratilishining asoschisi Aleksandr Greyma Bel (1847-1922y) sharafiga atalgan. Insonning qulog‘i bir xil bosimdagi turli xil chastota va qattikligi tovushlarni eshita oladi. Tovush qattikligi («gromkost») - «fon» bilan o‘lchanadi. Bir fon- 1000 Gs chastotadagi va 1dB intensivliqdagi tovush qattikligidir. Sanoat korxonalarida shovqinni o‘lchashning dV birligi qabul qilingan.
SHovqin – turli chastota va tezlikdagi tovushlarning tartibsiz birikmasidir.
Ishlab chiqarish jarayonlarining avtomatlashtirish va mexanizatsiyalash vositalari taraqqiyoti o‘z ishi davomida mexanik tebranish (silkinish) hosil qiluvchi uskunalar qo‘llash bilan bog‘liq. Quyidagi texnologik uskunalar shovqin manbai bo‘lishi mumkin: kompressor, vakuum-filtr, do‘mbirali quritgichlar, sentrifuga, maydalagichlar, vibroelaklar, vakuum-nasos Mexanik tebranishlarning inson organizmiga ta’siri chastota, tebranish uzatiladigan jadallik va muhitga bog‘liq tarzda turlicha namoyon bo‘ladi. Tebranish shovqin va silkinishga bo‘linadi.
Eshitiladigan chastotalar diapazonida uzatiladigan mexanik tebranishlar inson tomonidan tovush sifatida qabul qilinadi.
Bu chastotalar 16 Gs dan 20000 Gs gacha bo‘lgan diapazonni tashkil qiladi. 16 Gs dan kichik va 20000 Gs dan katta bo‘lgan chastotadagi tovushlarni odam qulog‘i eshitmaydi va u tovushlar infra va ultra tovushlar deb ataladi.
Ta’sirni baholash uchun butun chastotalar diapazoni oktava chiziqlariga bo‘lingan, ularda yuqori chegara chastotasi fyuqori fquyi quyi chegara chastotasidan 2 martaga ko‘p.
Oktavani xarakterlovchi chastota sifatida uning o‘rtacha geometrik kattaligi olinadi.
45 – 90 Gs - > fo‘rt = 63 Gs
90 – 180 Gs -> fo‘rt = 125 Gs
5000 – 11000 Gs - > fo‘rt = 8000 Gs
Yuqori chastota tovushlari inson xissiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Quyidagi keys – talabalarni SHovqin haqida umumiy ma’lumotlar, tovushning asosiy o’lchov birliklari, shovqin darajasini meyorlashtirish va o’lchash, shovqindan himoyalanish vositalari va usullari o‘rganishga imkon beradi. Ushbu keysni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun mavzu bo‘yicha SHovqin haqida haqida bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lish zarur.
Tavsiya etilgan keysni echish quyidagi natijalarga erishishga imkon yaratadi:

• 
  o‘zlashtirilgan mavzu bo‘yicha bilimlarni mustahkamlash;
  
• 
  muammoning hamda qabul qilingan echimning individual va guruhiy tahlilida bilim va ko‘nikmalarni qayta topshirish;
  
• 
  mustaqil ravishda qaror qabul qilish ko‘nikmalarini egallash;
  
• 
  o‘quv axborotlarini o‘zlashtirish darajasini tekshirib ko‘rish.