Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

2 - Ma’ruza.
MAVZU 2. Poroshoklarning xususiy texnologiyasi (to‘zg‘uvchi, bo‘yovchi va qiyin maydalanuvchi moddalar, ekstraktlar va efir moylari bilan poroshoklar tayyorlash misolida).
Ma’ruza maqsadi: Bo’yovchi, qiyin maydalanuvchi, to’zg’uvchi moddalar, ekstraktlar, efir moylari bilan poroshoklar tayyorlash.
Reja:
1. Qiyin maydalanadigan moddalar bilan poroshoklar tayyorlash
2. To’zg’uvchi moddalar bilan poroshoklar tayyorlash
3. Bo’yovchi moddalar bilan poroshoklar tayyorlash
4. Ekstrakt va efir moylari bilan poroshoklar tayyorlash
5. Poroshoklarni sifatini tekshirish
Tayanch atama va iboralar: kukun-pulveris, oddiy kukun- pulveris simplices, murakkab kukun- pulveris composite, kristal, amorf- agregat holati, mortario- hovoncha, pestik-hovoncha dastasi, dozator- kukunni hajm bo’yicha taqsimlash

Poroshoklar qadimdan ma'lum dori shakllaridan bo’lib, eramizdan oldingi 3000 yil avval ham tabobatda qo’llanilgan. Elaki dorilarning o’ta maydaligi ularning ta'sir darajasini yuqori bo’lishini ta'minlaydi. Shu jixatdan elaki dorilar qattiq dori shakllari ichida yuqori ta'sir darajasiga ega dori hisoblanadi.

Davlat farmakopeyasi ta'biri bilan aytganda, elaki dorilar — ichish va tana yuzasiga qo’llash uchun ishlatiladigan qattiq dori shaklli bo’lib, sochiluvchanlik xususiyatga ega bo’ladi.
Poroshoklar oddiy — (Pulveres simplices) bir dori moddasidan tashqil topgan yoki murakkab — ikki va undan ortiq ingredientdan iborat (pulveres compositi) bo’lishi mumkin. Undan tashkari kukunlar ya'ni, elaki dorilar alohida dozalarga bo’lib taqsimlangan (pulveres divisi) va taqsimlanmagan (pulveres indivisi) bo’ladi. Ichish uchun mo’ljallangan kukunlar asosan dozalangan usulda yoziladi yoki taksimlangan bo’ladi, sirtga ishlatiladigan kukunlar esa taqsimlanmagan usulda beriladi.
Poroshoklarni dt sifatida afzalliklari
Tayyorlash tеxnologiyasi soddaligi;
Qo’llanilishi qulayligi;
Yuqori biosamaradorligi, ya'ni tеrapеvtik faolligi (tablеtkalarga nisbatan). Bu esa ayniqsa, geriatriya va pеdiatriyada katta ahamiyatga ega. Poroshokning zarrachalarni qancha mayda bo’lsa, shuncha faolligi yuqori bo’ladi, chunki bunda eruvchan, ayniqsa qiyin eruvchan moddalarning so’rilishi yеngillashadi;
Erimaydigan moddalar (faollashtirilgan ko’mir, oq gil, vismut nitrat asosiy va b.) yuqori dispеrslik holatida maksimal darajada adsorblash, o’rab olish, va antisеptik ta'sirga ega bo’ladi;
Tarkibning univеrsalligi, chunki bitta dori shaklida turli xususiyatlarga ega bo’lgan dorivor modalarni saqlash mumkin;
Dozalashni aniqligi;
Ixchamligi va saqlash davomida turg’unligi.