Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

Mumlar
(
Cera) — bu yog’ kislotalarining va yuqori spirtlarning murakkab efirlaridir. 
Lanolin, spermatset va asalari mumi surtma asoslari tarkibida ishlatilishi mumkin. 

---

Lanolin 
(Lanolinum). Spirtlar, erkin yog’ kislotalari va efirlarning murakkab tabiiy 
aralashmalaridir. Lanolin sovunlanishi natijasida taxminan teng miqdorda kislota va spirtlar hosil 
bo’ladi. Sovunlanmaydigan qismi 50% ga yakin miqdorni tashqil qiladi. Lanolin tarkibida 
saqlanadigan moddalarning umumiy soni 70 dan oshadi. Tozalangan lanolin — o’ziga xos hidli, 
erish haroarti 36-42S suvda erimaydi va shu sababli surtmaga uxshash konsistensiyasini 
yukotmay 150% gacha suvni yutib u bilan aralashadi. Ayni shu xossasiga asoslanib surtmalar 
tayyorlashda suvsiz lanolin (Lanolinum anhydricum) ishlatib surtma tarkibiga suvli suyuqliklar 
kiritilishi mumkin. Xaqiqiy suvsiz lanolin tarkibida suvning miqdori 1% dan oshmasligi 
kerak,kislota soni 1 dan yuqori bo’lmasligi kerak. Lanolin spirtda kiyin eriydi. Lekin 40 
qismgacha 70% spirtni qabul qilishi mumkin. Xloroform va efirda oson eriydi. Lanolin tarkibi 
buyicha odam terisini koplab turuvchi yog’ga uxshash moddalarga yakin bo’lganligi uchun 
teriga yakin surtiladi. Teri va shilliq pardani qitiqlamaydi. Kimyoviy ta’sirlarga juda chidamli. 
Uta yopishqoqligi uchun u har doim boshqa asoslar bilan birga ishlatiladi. Agar shifokor 
tomonidan lanolin yozilgan bo’lsa suvli lanolin ishlatiladi. U 7 qism suvsiz lanolinga 3 qism suv 
qo’shib tayyorlanadi. Suvni oz-ozdan qo’shiladi. Suvli lanolinda suvning miqdori 30% ni tashqil 
etadi. Suv hammomida suvli lanolinni eritilsa emulsiya parchalanadi. 
Spermatset
(Cetaceum) ushlab kurganda yog’li, qattiq, ok, plastinkasimon tuzilgan, hidsiz 
massa. Suyuqlanish harorati 45-54 
0
S. Tarkibi buyicha setil spirti (S
16
N
33
ON) va palmitin 
kislotaning murakkab efiridir. Surtma asosiga qo’shilgan spermatset unga yuqori zichlik, 
sirpanuvchanlik va suvli suyuqliklarni o’ziga singdirib dagal emulsiya hosil qiladi. SHuning 
uchun qoldkremlar tarkibiga ko’p yoziladi. Kogozga surtilganda yog’li dog qoldirmaydi, kislota 
soni 2 dan oshmaydi. Spermatset suvda ham, sovuq spirtda ham erimaydi. 95% li kaynok spirtda, 
efirda va xloroformda eriydi. 
Mum
(Cera). Asalari mumi — tuk sarik (Cera flava). 65 
0
S haroratda suyuqlanadi. Ok 
mum sarik mumni kuyosh yorugligida okartirib olinadi. Sarik mumning kislota soni 17-20,5 dan 
oshmaydi. Ok mumniki 18,7-22,4 dan oshmaydi. Suv va spirtda erimaydi. Kaynok spirtda, efir, 
xloroform, efir moylarida qisman eriydi. Surtmaga qattiqlik berish, suvli suyuqliklarning 
shimilishini yaxshilash va yopishqoqlik berish uchun ishlatiladi. Kimyoviy ta’sirga chidamli.