Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

Surtmalar tayyorlashda ishlatiladigan dori moddalari 
Hozirgi kunda barcha farmakologik guruhlarga kiruvchi dori preparatlari surtma dori 
holida ishlatilmoqda. Asosan antiseptik dori vositalari, sulfanilamid preparatlari, gormonlar va 
ularning analoglari, antibiotiklar, vitaminlar, zamburug’ kasalliklarini davolovchi dori vositalari 
keng qo’llanilmoqda. Ular organik va noorganik moddalar bo’lishi bilan birga, ularning fizik-
kimyoviy xossalarini va agregat holatlarini belgilovchi har xil kimyoviy tabiatga ega (metall 
oksidlari va ularning tuzlari, kislotalar, asoslar, efirlar). qo’llaniladigan ko’p preparatlar qattiq 
dori moddalardir, lekin har xil yopishqoqlikka ega bo’lgan suyuqliklar ham bor (Burov 
suyuqligi, efir moylari, qoramoy, vinilin va boshqalar). 
Surtma asoslari 
Surtma asoslarini tanlash kasallikning joyi va harakteri, shuningdek tavsiya etilgan dori 
moddalarning fizik-kimyoviy xossalariga bog’liq. Surtma asoslarga quyidagi talablar qo’yiladi: 
1. Surtiladigan, ya’ni kerakli struktura-mexaniq xossaga ega bo’lishi kerak. 
2. Dori moddalarni yorug’lik, xavo ta’sirida o’zgartirmaslikni ta’minlashi kerak, ya’ni 
kimyoviy turg’un bo’lishi lozim. 
3. Dori moddalarni o’ziga yaxshi qabul qilishi kerak. Dori moddalar ta’sirini oshirish 
xossasiga ega bo’lgani ma’qul. 
4. Surtma asoslari dori ta’sirini o’zgartiruvchi xossaga ega bo’lmasligi kerak. Ular teri va 
shilliq qavatning asl sharoitini saqlab turishi kerak. 
5. Mikroorganizmlar ko’paymaydigan bo’lishi kerak. 
6. Asoslar o’zining davolash tavsiyasiga to’g’ri kelishi kerak. Masalan, himoya surtmasi 
teriga surtilgan vaqtda teri ustida zich yopishib yuzasi tez kurib, ta’siri ish vaqtining oxirigacha 
saqlanib turishi kerak. Sirtga qo’llaniladigan surtmalar teri orqali surilmasligi kerak. Rezorbtiv 
ta’sirga ega bo’lgan surtma asoslari esa, aksincha, teriga chukur surilib qon va limfaga dori 
moddalarining surilishiga yordam berishi kerak. 
7. Kiyimlarni iflos kilmasligi, uta yopishkok bo’lmasligi, sovun va suv bilan oson yuvilishi 
kerak. SHifokor har xil surtma asoslari yozib beraverishi mumkin. Kasalni davolash asosni 
to’g’ri tanlashga bog’liq. Zamonaviy farmatsiya juda ko’p surtma asoslarini qo’llaydi. Bunga 
sabab surtma holida tavsiya etiladigan dori moddalarning turli xil fizik-kimyoviy xossaga ega 
ekanligidir. Demak, surtma asoslarining shunday tuplami bo’lishi kerakki, unda har bir surtma 
uchun eng ratsional asosni topish qulay bo’lsin.