Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

MAVZU 9. Tomchilar dori shakli sifatida, ularning tasnifi, texnologiyasi va sifatini 
baholash. 
Ma’ruza maqsadi: 
tomchi dori turi, tomchilarning texnologiyasi, ichish va sirtga 
qo’llaniladigan tomchilar bilan tanishib chiqish. 
Reja: 
1. Tomchilar, tarifi, tasnifi. 
2. Quloq, burun tomchilari 
3. Tish tomchilari 
Tayanch atama va iboralar:
Davlat farmakopeyasi, erituvchi, eritmalar, 582 buyruq, 
konsentrlangan eritmalami quyultirish va suyultirish, tomchi dozator. 
Tomchilar
deb, chin va kolloid eritmalardan iborat tomchi holida dozalanadigan suyuq 
dori turiga aytiladi. Tomchili dozalash — bu dori turining yagona farqlanuvchi belgisi 
hisoblanadi. Mustaqil guruh sifatida ajralishiga sabab, tarkibidagi dori moddalar shunday 
konsentratsiyalarda beriladiki, bir martalik doza unda bir necha tomchilardan iborat bo‘ladi. 
Shu sababli tomchilarni retseptda 10 ml.gacha bo‘lgan miqdorda yoziladi. Tomchilar suyuq 
dori turlari retsepturasida muhim o‘rin egallaydi (25 % gacha). Tomchilar ichishga va sirtga 
mo‘ljallangan bo’ladi. 
Tomchilar 
ex tempore
tayyorlanadi va yana dorixonaning ichki ishlab chiqarish mahsuloti 
ham hisoblanib, ular haqiqatan ham standart bo‘lib ketgan. Oz hajmda beriladigan tomchilar 
ayrim xususiyatlarga ega bo‘lib, bular suzish jarayonida kuzatiladi. Shunisi muhimki, eritma 
konsentratsiyasi va uning miqdori suzilganda kamaymasligi. 
Shuning uchun modda eritilayotganda 
3
qism suvni olib qolish kerak. So‘ngra 
tayyorlanayotgan eritma paxta tampon orqali o‘tkazilayotganda, tampon avvaldan ivitib 
olinadi, filtrlash tugagandan so‘ng, qolgan erituvchi bilan yuviladi. Shisha filtrlar ishlab 

---

chiqilgandan so‘ng, farma- tsevt ishi birmuncha yengillashadi. Asosiy e’tibor tomchi- larni 
kerakli hajmgacha dozalashdir. Qulay va sodda dozator DJ-10 ishlab chiqilgan bo‘lib, 10 ml 
suyuq dori turlarini qadoqlashga mo‘ljallangan. U tik turuvchi asosdan, prujinali shtokdan, 
ushlovchi — kronshteyn, uchlik nasadka chiquvchi va kiruvchi klapanlardan iborat, 
«Rekord» turidagi 5—10 ml.li dozator. Dozani o‘zgartirish uchun moslamaning oxirida 
to‘g‘rilovchi vint bo‘lib, uning yordamida porshenning harakati boshqariladi. Uchlik-
nasadkaning boshqa bir uchiga cho‘zma naycha kiygizilib, boshqa naycha uchiga naycha 
mahkamlab, qadoqlanadigan suyuqlik quyila- digan idishga uchi solib qo‘yiladi. Dozatorga 
kerakli miqdor suyuqlik tortib olinib, so‘ngra dozator porshenini oxirigacha olib boriladi, 
uchlik-nasadka klapani yordamida suyuqlik dozatordan flakonga quyiladi, so‘ngra dozator 
tortib olinadi.