Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Don uyumlarining saqlanish sharoiti va ularni kuzatish usul-
Iari. 
Bunga don uyum ining balandligi, donni tozalash, quritish, aral­
ashtirish jarayonlarini kuzatish kiradi.
D on uyumining balandligi don m assasining holatiga b o g iiq hol­
da belgilanishi lozim. D on qanchalik iflos va nam b o is a uyum ning
59

---

balandligi shuncha past b o im o g ‘i lozim. Sovutilgan va quritilgan 
don massasini silos elevatorlarga 2 0 -3 0 m balandlikda ortish m um ­
kin.
D on massasini nazoratsiz qayta ishlashdan o ‘tkazish ham qizish- 
ni yuzaga keltirishi mum kin. Har qanday qizish jarayoni hattoki das­
tlabki qizish bosqichi ham donda quruq m oddalarning y o ‘qolishiga 
va sifatining tushishiga olib keladi. Q uruq moddalar y o ‘qolishi va 
sifatining tushish darajasi o ‘z-o ‘zidan qizishining so‘ngi harorati va 
donning qizish holatida qancha vaqt qolganligiga b o g iiq .
0 ‘z-o ‘zidan qizish jarayoni don sifatida quyidagi o ‘zgarishlarni 
yuzaga chiqaradi:
- yaxshi saqlanm aganligi (rangi, hidi, ta ’mi va yaltiroqligi);
- kim yoviy tarkibning o ‘zgarishi donning texnologiya va oziq- 
ovqat qimmati. Chorva uchun ozuqaviylik xususiyati o ‘zgaradi;
- u ru g iik sifati k o ‘rsatkichlari pasayadi.
D on m assasi o ‘z-o ‘zidan qiziganda uning rangi keskin o ‘zgaradi 
va qoram tir yoki to ‘q q o ‘ngir tusga kirib qoladi. Qizishning oxirgi 
bosqichida don m ikroorganizm lar ta ’sirida qorayishi aniqlangan.
Izlanishlar shuni k o ‘rsatdiki, o ‘z-o ‘zidan qizigan donning ran­
gi va pigm entlariga k o ‘ra uning sifati turlicha b o ia d i. D on qan- 
chalik to ‘q tusga kirgan va pigm entlangan b o is a uning ozuqaviy­
lik, texnologik xususiyati va oziq-ovqatlik qimmati shuncha past 
b o ia d i. Lekin shuni alohida ta ’kidlash lozimki, donning u ru g iik
sifati (unuvchanligi, unish kuchi)o‘z-o ‘zidan qizishning dastlabki 
bosqichidayoq pasayib ketadi.