Donni qayta ishlash korxonalarida xomashyodan
oqilona va samarali
foydalanish, ikkita asosiy omil bilan aniqlanadi:
1,
donning texnologik xususiyati;
2.
zamonaviy takomillashgan texnologiyalarni qo‘llab yuqori
samaradorlikka erishish.
Oabul Saq- Toza- Tayyor- Yart- Un isie ’moli qilish lash lash
lash
chish
4-
sxema. Hozirgi zamon uzliksiz texnologik jarayonlari. (ABT)
1 - qabul qilish; 2 - saqlash; 3
-
tozalash; 4 - tayyorlash; 5
-
yanchish;
6
—
un;
7 —
istemol.
Hozirgi zamon uzliksiz ishlaydigan texnologik jarayonli ishlab
chiqarish sharoitida barcha asosiy parametrlarni optimallashtirish va
barqarorlashtirish muhim ahamiyatga ega hisobla nadi. Har bir texnologik
jarayonda samaradorlikni belgilovchi omillarning bir -biriga bog‘liqligini
amalga oshirish zarur. G‘alla qabul qilish va donni qayta ishlash
korxonalarida bunday sharoitni faqat turli avtomatlashtirilgan
nazorat va
boshqaruv tizimlarini qo‘llash asosida yaratish mumkin, bunday
korxonalardagi texnologik jarayonlar ko‘p parametrli va ko‘p omillidir.
109
Ko‘p parainetrlilik shu bilana asoslanadiki, jarayonlar murakkab
tashkillashtirilgan ko'proq ierarxik strukturaga ega. Har bir operatsi- ya
boshqaruv parametrlariyig'indisi bilananiqlanadi, shu bilan birga ko‘p
omillilik
shu bilan asoslanadiki, donning tashqi sharoitga kuch li tasiri,
uning xususiyat ko‘rsatkichlaridagi yuqori o‘zgaruvchanlik, boshqa qator
omillar, ular orasida subyektivlari ham bor.
Shu tarzda texnologik parametrlarni optimal barqarorlashtirish
boshqaruv vazifasini ifodalaydi. Optimallashtirish darajasi sama -
radorlikning tanlangan mezonlari asosida baholanadi. Jarayon - larning
barqaror borishini baholash uchun parametrlarning optimal darajada
saqlanishini kuzatish zarur. Parametrlarni uzluksiz ro‘y- xatga olish
bilan
va boshqaruv obyektiga tasir ko‘rsatish uchun teskari bog‘lanish bilan
nazorat qilish tizimlari eng yaxshi variantdir. Bu holatda ko‘p miqdorli
tashqi va ichki omillar tasiri bilan bog‘liq bo‘lgan texnologik
parametrlarning tabiiy o‘zgarishini minimum darajaga yetkazish mumkin.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizi- mini (ABT) o‘zaro bog‘liq
operasiyalarning barcha guruhlarida qo‘llash buning muhim sharti
hisoblanadi. Alohida jarayonlarda ABT kutilgan samara bermaydi,
chunki alohida operatsiyalar qo‘lda boshqariladi. Donni qabul qilish va
yig‘im terimdan so'ng ishlov berish bo'yicha
operatsiyalar elevatorda
marshurut sifatida aniqlanadi. Bu marshurut parametrlar soni va donning
texnologik xususiyatlariga ta’siri bo‘yicha eng murakkab obyekt don
qurutishdir. Donni qayta ishlash korxonalarida texnologik jarayon
murakkab bog‘langan alohida bosqichlarning tarmoqlangan oqim
tamoyili bo'yicha tashkil etilgan. Barcha texnologik operatsiyalarning
to‘liq mexanizatsiyalashtirilganiga qaramay ABTni ishlab chiqish ancha
qiyin bo‘ldi.
Bunga sabab, bir tomondan donning murakkab tuzilishi
undagi xususiyatlarning doimiy o‘zgaruvchanligi, jumladan tashqi sharoit
ta’sirida. Boshqa tomondan qayta ishlash uchun qabul qilingan don
xususiyatlariga ko‘ra sifat ko‘rsatkichlari va nisbiy sarf-xarajati bo‘yicha
mahsulot oqimining o‘zgarishi hamda texnologik tizimlardagi rejimlar
o‘zgaruvchanligidir. Un va yorma tayyorlash zavodlarida texnologik
jarayonlar tuzilishi
1 1 0
ko‘p jihatlari umumiylikka ega. Donni bir qator muhim tayyorlov
operatsiyalaridan so‘ng, qayta ishlashga yuboriladi.
U yerda maydalash
(yanchish, tozalash) asosida mahsulotdan un yoki yorma ko'rinishda
endosperm (yadro) ajratib olinadi. Un tayyorlash zavodlaridagi
texnologik jarayonlarda ABTning meyoriy ishlashini taminlash uchun
un tortishda ishlatiladigan don partiyasini elevatorda shakllantirish
muhim ahamiyatga egadir. Buning uchun donni ng fizik-kimyoviy va
strukturaviy, mexanika xususiyatlarini hamda texnologik parametrlarini
barqarorlashtirish zarur bo'ladi. (Jnning
yuqori ozuqaviyligi va
vitaminga boyligini taminlash hamda nonboplik xossalarini yaxshilash
uchun esa biokimyoviy xususiyatlarini mustahkamlash kerak bo‘ladi. Bu
masalani hal etishda donning shafFofligi, vazni, o‘lchami bo‘yicha
tekisligi, qattiqligi, kleykovina tarkibi va sifati, namligi, gaz hosil
qilishi hamda gaz saqlash xususiyatlari kabi sifat ko‘rsatkichlari hisobga
olinishi lozim.
Shuni
aniq aytish mumkinki, subyekt tomonidan ma’lumotlarga
qo‘lda ishlov berilsa, bu ko‘rsatkichlar bo'yicha un tortish parametrlarini
barqarorlashtirib bo'lmaydi. Amalda uchta ko‘rsat- kichdan ortigini
amalga oshirish imkoniyati bo‘lmaydi. Un tortish partiyalarini
shakllantirishda va sifatli boyitilgan un olishda ABT ni qo‘llash yagona
jarayon hisoblanadi.
S.N.Morev o'z ishlarida masalani hal etishninig eng yaxshi
variantini taklif etadi. U ishlab chiqqan EHM uslubi bo‘yicha
barqarorlashtirilgan parametrli un tortish partiyalarining variantlari
izlanadi (un zavodi elevatordagi don partiyalari haqida mashina
xotirasiga kiritilgan ma’lumotlar asosida).
Bu uslub cheklanmagan
miqdordagi ko‘rsatkichlarni ko‘rib chiqish imkonini beradi. S.N.Morev
uslubining asosiy afzalligi un tortish partiyasini optimal shakllantirishda
tanlangan mezonlaming ratsional tuzilmasidir. Bu sistemaga miqdor va
sifat bahosi haqidagi ma’lumotlarni optimal varianti kiritiladi. Miqdoriy
baho un tortish aralashmasiga kiritish uchun elevatordagi donning
Do'stlaringiz bilan baham: 
