Документ Microsoft Office Word

 
Muloqot shakllari va bosqichlari 
Muloqotning  turli  shakllari  yoki  bosqichlari  mavjud  bo‘lib,  dastlabki 
bosqich  odamlarning  o‘z-o‘zi  bilan  muloqotidir.  T.  SHibutani  "Ijtimoiy 
psixologiya"  darsligida:  "Agar  odam  ozgina  bo‘lsa  ham  o‘zini  anglasa,  demak,  u 
o‘z-o‘ziga  ko‘rsatmalar  bera  oladi"    deb  to‘g‘ri  yozgan  edi.  Odamlarning  o‘z-o‘zi 
bilan  muloqoti  aslida  uning  boshqalar  bilan  muloqotining  harakterini  va  xajmini 
belgilaydi.  Agar  odam  o‘z-o‘zi  bilan  muloqot  qilishni  odat  qilib  olib,  doimo 
jamiyatdan  o‘zini  chetga  tortib,  tortinib  yursa,  demak,  u  boshqalar  bilan 
suhbatlashishda,  til  topishda  qiyinchiliklarni  boshdan  kechiradi,  deyish  mumkin. 
Demak, boshqalar bilan muloqot muloqotning ikkinchi bosqichidir. 
A. 
N. 
Leontevo‘zining 
"Psixikataraqqiyotidanocherklar" 
kitobidamuloqotninguchinchishakliavlodlaro‘rtasidagimuloqotningahamiyatito‘g‘ri
sidashundaydebezadi: 
"Agarbarchakattaavlodlaro‘libketganda, 
insoniyatto‘g‘riyo‘qbo‘libketmasdi, 
lekinjamiyatningtaraqqiyotianchaorqagasurilibginaemas, 
balkiyo‘qolibhamketishimumkinedi". 
Haqiqatdanham, 
avlodlararomuloqotningborligitufayliharbirjamiyatningo‘zmadaniyati, 
madaniyboyliklari, 
qadriyatlarimavjudbo‘ladiki, 
buningahamiyatinitushunganinsoniyatnnngengilgorvakillariunidoimokeyingiavlodl
aruchunsaqlabkeladiganhamdata’lim, 
tarbiyahamkundalikmuloqotjarayonidauniavloddan-avlodgao‘tkazadilar. 
Muloqotmurakkabjarayonbo‘lganligiuchunhamayrimolinganmulo-
qotshaklinianalizqilganimizda, 
undajudaxilma-xilko‘rinlishlar, 
komponentlarvaqismlarborligiiianiqlashimizmumkin, 
G. 
M. 
Andreevamuloqotningquyidagituzilishinitaklifetadi: 
1.
 
Muloqotningkommunikativtomoni 
(ya’nimuloqotgakirishuvchilaro‘rtasidagima’lumotlaralmashinuvijarayoni). 
2.
 
Muloqotninginteraktivtomoni 
(ya’nimuloqotgakirishuvchitomonlarnnngxulq-atvorlarigata’sirjarayoni). 
3.
 
Muloqotningpertseptivtomoni 
(ya’nimuloqotgakirishuvchitomonlarnnngbirbirlariniidroketishlarivatushunis
hlaribilanbog‘liqmurakkabpsixologikjarayon). 
Bustrukturaningharbirtomoninibatafsilko‘ribchiqamiz. 
Ko‘pginaolimlarmuloqotninginsonhayotidagiahamiyatigato‘xtalibo‘tarekanl
ar, 
uningqatorvazifalari, 
funksiyalariniajratadilar, 

---

MasalantaniqlirusolimiB.F.Lomovuningfunksiyalarigaquyidagilarnikiritadi: 
ma’lumotlaralmashinuvifunksiyasi: 
agarrasmiymuloqotodamlarningjamiyatdabajaradiganrasmiyvazifalarivaxulq-
atvornomlaridaikelibchiqsa, 
masalan, 
rahbarningo‘zqo‘lostidaishlayotganxodimlarbilanmuloqoti, 
professorningtalababilanmuloqotivaxokazo, 
norasmiymuloqotbuodamningshaxsiymunosabatlarigatayanadizauningmazmunio‘s
hasuhbatdoshlarningfikr-o‘ylari, 
niyat, 
maqsadlarivaemotsionalmunosabatlaribilanbelgilanadi.  Masalan,  do‘stlarsuhbati, 
poezddauzoqsafargachiqqanyo‘lovchilarsuhbati,  tanaffusvaqtidatalabalarnnigsport, 
moda, 
shaxsiymunosabatlarborasidagimunozaralari. 
Odamlarningasltabiatlarigamosbo‘lganiuchunhamno-
rasmiymuloqotdoimoodamlarninghayotidako‘proqvaqtinioladivabundaularcharcha
maydilar. 
Lekinshunita’kidlashkerakki, 
odamdaanashundaymulo-
qotgahamqobiliyatlarkerak, 
ya’niuningqanchaliksergapligi, 
ochiqko‘ngilligi, 
suhbatlashishyo‘llarinibilish, 
tiltopishishqobiliyati. 
O‘zgalarnitushunishivaboshqashaxsiysifatlarikundalikmuloqotningsamarasigabevosi
tata’sirko‘rsatadi. 
SHuninguchunhammaodamhamrahbarbo‘lolmaydi, 
ayniqsa, 
pedagogikishgahammahamqo‘luravermaydi,  chunkibuninguchunundanhamrasmiy, 
hamnorasmiymuloqottexnikasidanxabardorliktalabqilinadi. 
Muloqotmavzusivayo‘nalishigako‘ra, 
uning: 
a) 
ijtimoiyyo‘naltiril-gan 
(kengjamoatchilikgaqaratilganvajamiyatmanfaatlaridankelibchiqadiganmuloqot), 
guruhdagipredmetgayo‘naltirilgan 
(o‘zarohamkorlik-
dagifaoliyatniamalgaoshirishmobaynidagimuloqotmehnat, 
ta’limjarayonidagiyokikonkrettopshiriqnibajarishjarayonidaguruha’zolariningmuloqo
ti), 
shaxsiymuloqot 
(birshaxsningboshqashaxsbilano‘zmuammolariniochishmaqsadidao‘rnatganmunos
abatlari), 
pedagogikmuloqot 
(pedagogikjarayondaishtiroketuvchilaro‘rtasidaamalgaoshiriladiganmurakkabo‘zar
ota’sirjarayoni) turlarifarqlanadi. 
Harbirmuloqotturiningo‘zqonunqoidalari,  ta’sirusullarivayo‘lyo‘riqlariborki, 
ularnibilishharbirkishi, 
ayniqsaodamlarbilandoimiymuloqotdabo‘ladiganlarningburchidir. 
Muloqotjarayoningmurakkabpsixologiktabiatinibilish, 
turlisharoitlardasamaralimunosabatlaro‘rnatishmalakasinioshirishuchununingtarkibig
akiruvchiharbirelementlaribilanaloxidatanishibchiqamiz.